Δρ Δημήτρης Σφετσιώρης
Φυσικοθεραπευτής, 
D.E.A. en Biomecanique et Physiologie du Mouvement, Universite Paris XI, Διδάκτορας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Επειδή μετά τη δημοσίευση του άρθρου μου για τη λεμφική μάλαξη δέχτηκα πολλά ερωτήματα, που αφορούσαν ειδικές παθολογικές κατηγορίες σχετιζόμενες με το λεμφικό σύστημα, θεωρώ απαραίτητο να ενημερώσω τους αναγνώστες για ένα θέμα που αφορά πολλές γυναίκες και λίγους άνδρες και ενδιαφέρει περισσότερους, όπως προκύπτει από τα ερωτήματα.

Πρόκειται για το λιποίδημα. Πολλές φορές η εξοίδηση που παρατηρείται σε διάφορες σωματικές περιοχές, γλουτούς, μηρούς, έσω μέρος του γόνατος αλλά και σε άλλες, οφείλονται σε λιποίδημα. Τι έναι λοιπόν το λιποίδημα;

Το λιποίδημα είναι μια παραγνωρισμένη παθολογική κατάσταση, που αν και αρκετά συχνό, δεν φαίνεται να απασχολεί πολύ την ιατρική κοινότητα.

Πρόκειται για χρόνια μεταβολική πάθηση του λιπώδους ιστού, άγνωστης αιτιολογίας, χαρακτηριζόμενη από δίπλευρη και συμμετρική εξοίδηση των κάτω κυρίως άκρων, λόγω υπερβολικής εναπόθεσης υποδόριου λίπους (τοπική υπερτροφία).

Το λιποίδημα προσβάλλει σχεδόν αποκλειστικά τις γυναίκες και μπορεί να γίνει ορατό σε γυναίκες όποιου βάρους, από την ανορεξική μέχρι την παθολογικά υπέρβαρη.

Ενοχοποιούνται κύρια σημαντικές ορμονικές διαταραχές και δυσλειτουργίες ήπατος, ιδιαίτερα αν συναντάται σε άντρες. Αναφέρεται και κληρονομική προδιάθεση.

Η επιδημιολογία παραμένει ασαφής αλλά οι ενδείξεις είναι ότι αφορά σε σημαντικό ποσοστό του γυναικείου πληθυσμού.

Η πλήρης διασαφήνιση του παθοφυσιολογικού υπόβαθρου δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Αυτό επιτρέπει την πρόταση σειράς θεραπευτικών μεθόδων που δεν έχουν καμία επιστημονική βάση και κυρίως είναι αναποτελεσματικές. Η ισχύουσα παθοφυσιολογική υπόθεση είναι ότι στο λιποίδημα εμπλέκονται θέματα λειτουργίας του λεμφικού συστήματος και ινωτικής σκήρυνσης του υποδόριου ιστού. Το βέβαιο είναι ότι πρόκειται για χρόνιο πρόβλημα, εξελισσόμενο, με τελική κατάληξη το χρόνιο λεμφολιποίδημα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το λιποίδημα αναπτύσσεται στην εφηβεία ή μερικά χρόνια αργότερα, ή μπορεί να γίνει έκδηλο ή να επιβαρυνθεί μετά την εγκυμοσύνη, γυναικολογικά χειρουργεία ή στην αρχή της εμμηνόπαυσης.

Σε κάθε απόπειρα αντιμετώπισης του λιποιδήματος πρέπει να προηγηθεί ενδελεχής ιατρικός έλεγχος με έμφαση τις ορμονικές εξετάσεις. Έτσι μπορεί να αντιμετωπιστεί όποιο ορμονικό πρόβλημα ιατρικά. Εάν η ασθενής είναι υπέρβαρη πρέπει να ακολουθήσει τις διαιτολογικές οδηγίες του υπεύθυνου έτσι ώστε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με το βάρος της. Στο πλαίσιο αυτό η ασθενής πρέπει να ακολουθεί και ειδικό ασκησιολόγιο. Πρέπει επίσης να τύχει ιατρικής αντιμετώπισης όποιο άλλο παθολογικό πρόβλημα αποκαλυφθεί.

Σε ό,τι αφορά στη φυσικοθεραπευτική παρέμβαση, αφού προηγηθεί ενδελεχής αξιολόγηση γενική και τοπική, στην οποία περιλαμβάνονται φωτογραφήσεις, εντοπίσεις του υπερβάλλοντος λίπους, εκτίμηση της σκληρότητας και της σύστασής του, τίθενται οι στόχοι στη βάση της επικρατούσας φυσιοπαθολογικής υπόθεσης. Άλλωστε δεν υπάρχει σοβαρή φυσικοθεραπευτική παρέμβαση αν δεν στηρίζεται σε φυσιοπαθολογικές βάσεις. Οι στόχοι είναι η αντιμετώπιση των ινώσεων και η ενδυνάμωση του λεμφικού
συστήματος.

Οι μέθοδοι αντιμετώπισης των ινώσεων αφορούν σε φυσικά μέσα και κυρίως μηχανοποίηση των ινώσεων είτε με τα χέρια είτε με ειδικές συσκευές. Σε ό,τι αφορά στην ενίσχυση του λεμφικού συστήματος, επιστρατεύεται ειδική μέθοδος γενικής αλλά και τοπικής ενίσχυσης της λεμφικής κυκλοφορίας. Πρόκειται για την ιδιαίτερη μέθοδο της λεμφικής μάλαξης. Ειδικές αποσυμφορητικές αντλίες μπορεί να αποδειχθούν χρήσιμες. Μερικές φορές κρίνονται απαραίτητες τεχνικές σταθερής επίδεσης και η σύσταση συμπιεστικών ενδυμάτων (κυρίως κάλτσες).

Στα προχωρημένα στάδια του λιποιδήματος όταν υιοθετούνται επεμβατικές μέθοδοι, όπως η λιποαναρρόφηση και η λιπεκτομή, το γεγονός ότι δεν μπορεί να αφαιρεθεί λιπώδης ιστός χωρίς να προκληθεί επιπρόσθετη βλάβη στο λεμφικό σύστημα, κάνει αντιληπτό ότι αυτές οι επεμβατικές διαδικασίες μπορεί να χειροτερεύσουν τη λεμφοιδηματική συνιστώσα του προβλήματος, ενεργοποιώντας πιθανά ένα λεμφοίδημα. Είναι απαραίτητο λοιπόν οι επεμβατικές αυτές τεχνικές να συνοδεύονται από φυσικοθεραπευτικές μεθόδους ενίσχυσης του λεμφικού συστήματος.

Το πιο σημαντικό είναι η πρώιμη διάγνωση του λιποιδήματος και η αντιμετώπισή του στα πρώτα στάδιά του. Για το σκοπό αυτό είναι κρίσιμης σπουδαιότητας η ενημέρωση της κοινότητας της πρωτοβάθμιας περίθαλψης αλλά και του γυναικείου πληθυσμού γενικότερα.

Φωτογραφία από: www.freedigitalphotos.net