Έρνεστ Χεμινγουαίη
Ο γέρος και η θάλασσα
Εκδόσεις Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος
Μετάφραση Γεωργία Αλεξίου
Είμαι απλά ενθουσιασμένη που, επιτέλους, διάβασα αυτό το αριστούργημα των γραμμάτων. Είναι νουβέλα, όχι μυθιστόρημα (έχει λιγότερες σελίδες από ότι ένα μυθιστόρημα) και χάρισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας στο συγγραφέα του, Έρνεστ Χεμινγουαίη.
Το συγκλονιστικό στην ιστορία του γέρου Σαντιάγκο, είναι τα αντικρουόμενα συναισθήματα, η περηφάνια και η ήττα, η ελπίδα και η απελπισία, η ανάγκη για επιβίωση και η αγάπη για τα έμβια όντα.
Ο γερο-Σαντιάγκο, ένας ψαράς από την Κούβα, είναι άτυχος ογδονταπέντε μέρες. Δεν έχει ψαρέψει ούτε ένα ψάρι. Παλιά είχε μαζί του για βοηθό ένα παιδί, τον Μανολίν, που τον εκπαίδευε στη βάρκα του από πέντε χρονών.
Τον τελευταίο καιρό, όμως, ο Μανολίν ψαρεύει στη βάρκα κάποιου άλλου, πιο τυχερού ψαρά. Παρόλα αυτά, νοιάζεται πάντα τον γέρο ψαρά, με πολλή αγάπη και συγκίνηση.
Μια μέρα (και αυτή είναι η ιστορία του βιβλίου) ο γέρος ξανοίγεται μόνος του για ένα ψάρεμα. Το ψάρεμα θα κρατήσει τρεις μέρες, αντί για μια μέρα. Γιατί από την πρώτη μέρα, ένας μεγάλος ξιφίας “τσιμπάει” την πετονιά του γερο-Σαντιάγκο, αναγκάζοντας τον έμπειρο ψαρά να ακολουθήσει την πορεία του ψαριού, πλέοντας εκεί που πηγαίνει εκείνο. Ο γέρος, φοβάται να τραβήξει την πετονιά, μην και το ψάρι τού αναποδογυρίσει τη βάρκα, οπότε στερεώνει την πετονιά στο χέρι του και στην πλάτη του και αφήνει το ψάρι να τον οδηγήσει στα ανοιχτά, σέρνοντάς τον. Τρία μερόνυχτα μένει άυπνος, περιμένοντας την “ψαριά” του να εξαντληθεί, ώστε εκείνος, με την παλιά του τεχνική, να χτυπήσει το κεφάλι τού ξιφία, να τον σκοτώσει και να τον φέρει πίσω στο παραθαλάσσιο χωριό του. Λίγο-λίγο πίνει το νερό του και τρώει ωμά μικρά τονάκια ή δελφινάκια που ψαρεύει με το ελεύθερο χέρι του, με άλλη πετονιά. Άυπνος, εξαντλημένος, μουδιασμένος από το κράτημα της πετονιάς, ο γέρος έχει τώρα να αντιμετωπίσει τους καρχαρίες. Καταφέρνει να σκοτώσει τον ξιφία και να τον στερεώσει στη βάρκα του. Τώρα όμως, αντιμετωπίζει μια νέα πρόκληση: βλέπει να έρχονται οι καρχαρίες και να τσιμπάνε μπουκιά τη μπουκιά το ψάρι του.
Ο γέρος, μετανιώνει που άφησε τον εαυτό του να παρασυρθεί τόσο στα ανοιχτά. Ώσπου να φτάσει πίσω στη στεριά, κι αφού κατάφερε να σκοτώσει τους πρώτους καρχαρίες, όχι τους επόμενους, όμως, μπουκιά-μπουκιά του τρώνε το ψάρι. Δεν μένει τίποτα από τον τεράστιο ξιφία, παρά μόνο ένα άσπρο ψαροκόκαλο. Συντετριμμένος, βγαίνει στη στεριά με ένα “τίποτα” στην ψαριά του. Η χαρά και η ελπίδα γίνονται απογοήτευση και απελπισία. Το μόνο που του μένει να κάνει, είναι να πάει στην καλύβα του και, αφυδατωμένος, να κοιμηθεί, έχοντας σαν μόνη παρηγοριά τις περιποιήσεις του νεαρού Μανολίν.
Τουλάχιστον, ο γέρος “έδειξε” στην κοινωνία του χωριού ότι μπορεί ακόμα να ψαρεύει το ίδιο καλά, όπως παλιά, αν και η ατυχία τον κυνηγάει ακόμα. Ο μόνος του προστάτης και παρηγορητής, με τον τρόπο του, είναι το παιδί, ο Μανολίν.
Το συγκλονιστικό αυτό έργο, είναι τόσο δυνατό όσο και λακωνικό. Οι λέξεις επιλεγμένες μία-μία. Ούτε μια περιττή κουβέντα. Σκέψεις, συναισθήματα, ανθρώπινη σοφία, όλα συμπυκνωμένα, σε γεμίζουν αγάπη, συμπόνια αλλά και μεγάλη αγωνία. Ο χαρακτήρας του ψαρά είναι ό,τι πιο σημαντικό χαρακτηρίζει το αφήγημα του Χεμινγουαίη. Ο ψαράς χρειάζεται το ψάρι για να επιβιώσει, αν και αγαπάει όλα τα πλάσματα της θάλασσας. Πρέπει να το σκοτώσει και για λόγους υπερηφάνειας, γιατί πρέπει εκείνος να νικήσει. Να σκοτώσει με σεβασμό, όσο και με ευχαρίστηση. Ο γέρος, τού αναγνωρίζει την ομορφιά και την ευγένειά του: “Ψάρι, σε αγαπώ και σ’ εκτιμώ πάρα πολύ. Όμως, πριν τελειώσει τούτη η μέρα, θα σ’ έχω σκοτώσει”.
Ένα από τα ωραιότερα αναγνώσματα για κάθε βιβλιόφιλο. Τόσο συγκινητικό και βαθιά ανθρώπινο.
Θα σε ενθουσιάσει.
