- Δωδεκάνησα είναι τα νησιά ανάμεσα στη Σάμο και την Κρήτη.
- Δεν είναι 12, αλλά 15 με μεγαλύτερα νησιά τη Ρόδο, την Κάρπαθο και την Κω.
- Το όνομα Δωδεκάνησα στην αρχαιότητα αφορούσε τα νησιά των Κυκλάδων.
- Η ιστορία των νησιών: οι Σταυροφόροι, οι Τούρκοι, οι Ιταλοί και η επιστροφή στην Ελλάδα.
Τα Δωδεκάνησα είναι νησιωτικό σύμπλεγμα της Ελλάδας που εκτείνεται από την Σάμο έως νότια της Κρήτης και τα μικρασιατικά παράλια. Το μεγαλύτερο νησί – και το πιο γνωστό – είναι η Ρόδος.
Τα 2 παράδοξα των Δωδεκανήσων.
Παράδοξο πρώτο: παρά το όνομά τους, τα Δωδεκάνησα δεν αποτελούνται από 12, αλλά από 15 κύρια νησιά.
Παράδοξο δεύτερο: η ονομασία Δωδεκάνησος πρωτοεμφανίζεται τον 8ο αιώνα μ.Χ. την βυζαντινή εποχή και δεν αφορά τα σημερινά Δωδεκάνησα, αλλά τα 12 νησιά των Κυκλάδων γύρω από τη Δήλο. Κάποιοι πιστεύουν ότι η ονομασία είναι αρχαιότερη και η πιο πιθανή προέλευσή της είναι ένας κατάλογος του Στράβωνα, που περιγράφει τα συγκεκριμένα 12 νησιά των Κυκλάδων.
Η ιστορία της ονομασίας των Δωδεκανήσων και η Ιταλική κυριαρχία
Η υιοθέτηση του ονόματος Δωδεκάνησα για τα σημερινά νησιά ξεκίνησε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το 1522, η Ρόδος και η Κως κατακτήθηκαν από τους Οθωμανούς και περιήλθαν στην οθωμανική διοίκηση. Τα υπόλοιπα, όμως, νησιά – Κάλυμνος, Σύμη, Λέρος, Ικαρία, Πάτμος, Αστυπάλαια, Νίσυρος, Χάλκη, Τήλος, Κάρπαθος, Κάσος και Καστελλόριζο –διατήρησαν την αυτοδιοίκησή τους και τα φορολογικά τους προνόμια και έγιναν γνωστά και ως δώδεκα νησιά του Αρχιπελάγους. Έτσι, όταν το 1909, ο ελληνικός τύπος άρχισε να αναφέρεται στο ζήτημα αυτών των νησιών, χρησιμοποίησε το όνομα Δωδεκάνησα για αυτά τα δώδεκα προνομιούχα νησιά και έτσι, επικράτησε το όνομα Δωδεκάνησα.
Αργότερα, το 1912, τα περισσότερα νησιά καταλήφθηκαν από την Ιταλία, εκτός από το Καστελλόριζο και την Ικαρία. Την θέση τους πήραν η Κως και η Ρόδος και έτσι ο αριθμός των κύριων νησιών υπό ιταλική κυριαρχία ανέβηκε σε δώδεκα. Οι Ιταλοί ονόμασαν την κτήση τους «Ρόδος και Δωδεκάνησος» (Rodi e Dodecaneso), με τους Λειψούς να “προάγονται” και να παίρνουν τη θέση της Ρόδου, την οποία οι Ιταλοί θεωρούσαν ξεχωριστή, λόγω της ιδιαίτερης σημασίας της. Μέχρι το 1920, ο όρος «Δωδεκάνησος» είχε επικρατήσει για να δηλώνει τα ιταλοκρατούμενα νησιά στο σύνολό τους, πράγμα που αναγνωρίστηκε και από τους Ιταλούς με τον διορισμό του πρώτου μη στρατιωτικού κυβερνήτη, κόμη Κάρλο Σένι, ως «Αντιβασιλέα της Δωδεκανήσου» στις 7 Αυγούστου 1920. Με την άνοδο του Μουσσολίνι στην εξουσία, έγιναν προσπάθειες να καταργηθεί το ελληνικό όνομα Δωδεκάνησα για να μην δημιουργηθούν ελληνικές αξιώσεις και υιοθετήθηκε ως επίσημη ονομασία «Ιταλικά Νησιά του Αιγαίου Πελάγους». Η ονομασία αυτή, όμως, δεν επικράτησε ποτέ και ήταν για εσωτερική κατανάλωση των Ιταλών. Τα νησιά, τελικά, ενώθηκαν με την Ελλάδα το 1947, αρχικά ως Γενική Διοίκηση Δωδεκανήσου, και μετά το 1955, ως Νομός Δωδεκανήσου.
Έκταση των Δωδεκανήσων και πληθυσμός
Τα Δωδεκάνησα αποτελούνται από 15 κύρια νησιά και 93 μικρότερα νησιά και νησίδες, με συνολική έκταση 2.759 τετραφωνικά χιλιόμετρα. Τον Οκτώβριο του 2006, 27 από αυτά τα νησιά κατοικούνταν.
Ο πληθυσμός των νησιών το 1912 ήταν 141.482 κάτοικοι, από τους οποίους οι 131.332 ήταν Έλληνες. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, τα Δωδεκάνησα έχουν πληθυσμό 191.000 κατοίκους.
Το μεγαλύτερο και το πιο ιστορικό νησί των Δωδεκανήσων είναι η Ρόδος, η οποία είναι και το διοικητικό κέντρο της περιοχής. Από τα υπόλοιπα νησιά, σημαντική θέση έχουν η Κως και η Πάτμος για ιστορικούς λόγους.
Τα νησιά που αποτελούν τα Δωδεκάνησα, με βάση το μέγεθός τους, είναι:
- Ρόδος
- Κάρπαθος
- Κως
- Κάλυμνος
- Αστυπάλαια
- Κάσος
- Τήλος
- Σύμη
- Λέρος
- Νίσυρος
- Πάτμος
- Χάλκη
- Σαρία
- Λειψοί
- Ψέριμος
- Αγαθονήσι
- Λέβιθα
- Καστελλόριζο ή Μεγίστη
- Σύρνα
- Αλιμιά
- Αρκοί
- Νίμος
- Τέλενδος
- Κίναρος
- Γυαλί
- Φαρμακονήσι
Τα άλλα μικρότερα νησιά των Δωδεκανήσων είναι: το Μακρύ, η Χήνα, η Αγία Κυριακή, το Αυγό, το Γλυνό, ο Ζαφοράς, οι Κουνούποι, το Κουτσομύτι, το Μεσονήσι, η Οφιδούσσα, η Πλακίδα, η Ποντικούσα, τα Στεφάνια, τα Φωκιονήσια, το Χονδρό, το Χονδρονήσι, η Ίμια – Λιμνιά δύο, η Ίμια – Λιμνιά ένα, η Καλαβρός, η Καλόλιμνος, το Μαυροπινάκι, τα Νερά, η Πλάτη, το Σαφονήδι, το Χτένι, τα Αρμάθια, το Μακρονήσι, η Φράγκος, ο Αρχάγγελος, η Βελόνα, ο Γλάρος, η Μαύρα, το Μεγάλο Λιβάδι, η Πηγανούσσα, η Πλάκα, η Τρυπητή, ο Άγιος Γεώργιος, τα Αγριέλαια, τα Βουτσάκια (δύο νησίδες), το (Μικρό) Μαύρο Ποϊνί, το Μεγάλο Μαύρο Ποϊνί, η Πολύφαδος δύο, η Πολύφαδος ένα, η Ρω, η Σαβούρα, η Στρογγύλη, η Τραγονέρα, το Ψωμί, η Ψωραδιά, η Κανδελιούσσα, ο Άγιος Αντώνιος, η Παχειά, η Περγούσσα, το Αγκαθονήσι, η Αργελούσσα, το Άνυδρο, η Καλόβολος, ο Κόμαρος, το Μακρονήσι, η Μάραθος, τα Νερά, το Τραγονήσι, το Χιλιομόδι, το Γιαλεσίνο, οι Διαβάτες, ο Κουλούνδρος, ο Μαρμαράς, το Σεσκλί, ο Χονδρός, ο Γάιδαρος, η Αντίτηλος, ο Άγιος Θεόδωρος, τα Κρεβάτια, το Μαελονήσι, η Τραγούσα, ο Γλάρος, το Κουνέλι,το Ψαθονήσιο, η Αστακίδα, το Αστακιδόπουλο, η Διβούνια, η Χαμηλή, το Αβάπτιστο, η Πίττα.
Ιστορία
- Οι αρχαιότεροι κάτοικοι των Δωδεκανήσων ήταν οι Τελχίνες και οι Κάρες, ενώ αργότερα εμφανίστηκαν οι Αχαιοί και οι Δωριείς. Τα νησιά γνώρισαν μεγάλη ακμή κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, αλλά μετά την υποταγή τους στους Ρωμαίους, έγιναν τμήμα του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους (395 μ.Χ.).
- Το 1310, βρέθηκαν κάτω από την κυριαρχία των σταυροφόρων Ιωαννιτών Ιπποτών.
- Οι Τούρκοι τα κατέλαβαν το 1522. Παρέμειναν υπό την οθωμανική κυριαρχία, μέχρι την έναρξη του Ιταλοτουρκικού Πολέμου, το 1911. Οι Ιταλοί αποβιβάσθηκαν στην Αστυπάλαια, τη Ρόδο και άλλα νησιά το 1912.
- Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, πολλοί Μικρασιάτες κατέφυγαν στα Δωδεκάνησα. Η ιταλική κυριαρχία διήρκεσε μέχρι το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε και πέρασαν στην Ελληνική δικαιοδοσία το 1946.
- Στις 10 Φεβρουαρίου του 1947, υπογράφεται στο Παρίσι συνθήκη ειρήνης μεταξύ των συμμάχων και της Ιταλίας, σύμφωνα με την οποία η Ιταλία εκχωρεί στην Ελλάδα με πλήρη κυριαρχία τα νησιά της Δωδεκανήσου και τις παρακείμενες νησίδες.
- Η επίσημη τελετή της ενσωμάτωσης έγινε στις 7 Μαρτίου του 1948.
