- Ερινύες, οι θεές της εκδίκησης και της τιμωρίας.
- Η Αληκτώ, η Μέγαιρα, η Τισιφόνη, οι τρεις τιμωροί.
- Πώς τιμωρούσαν τους ένοχους;
Τι ήταν οι Ερινύες;
Οι Ερινύες ήταν χθόνιες θεές του κάτω κόσμου (από τη θεότητα Χθων που συμβόλιζε τα έγκατα της Γης και ταυτιζόταν συχνά με τη Γαία) και κατοικούσαν στον Άδη. Ήταν θεότητες εκδίκησης και τιμωρίας, που καταδίωκαν τους ανθρώπους για ηθικά και φυσικά εγκλήματα και ειδικά για ανθρωποκτονίες, ασέβεια κατά των θεών και ψευδορκία.
Ο Ησίοδος, στη «Θεογονία», υποστηρίζει ότι γεννήθηκαν από το αίμα του Ουρανού, όταν ο γιός του, ο Κρόνος, τον ευνούχισε με ένα δρεπάνι. Σύμφωνα με το μύθο, ο Ουρανός και η Γαία έκαναν πολλούς απογόνους. Όμως, ο Ουρανός, μισούσε τα παιδιά του και τα πετούσε στα Τάρταρα. Η Γαία θύμωσε τόσο πολύ, που κάποια στιγμή ανάβλυσε ατσάλινο αδάμαντα και το χάρισε στα παιδιά της για να φτιάξουν ένα τεράστιο δρεπάνι και να σκοτώσουν τον άσπλαχνο πατέρα τους. Κανένα, όμως, δεν είχε το κουράγιο να το κάνει, εκτός από τον Τιτάνα Κρόνο. Όταν ο Ουρανός κοιμήθηκε, πήρε το δρεπάνι και τον ευνούχισε. Από τις σταγόνες του αίματος που έπεσαν στην γη γεννήθηκαν οι τρεις Ερινύες.
Σύμφωνα με άλλους αρχαίους συγγραφείς, οι Ερινύες ήταν κόρες του Άδη και της Περσεφόνης, ο Αισχύλος τις θεωρούσε κόρες της Νύχτας, ο Σοφοκλής κόρες της Γης και του Σκότους, ενώ ο Επιμενίδης θεωρούσε ότι ήταν κόρες του Κρόνου και της Ευωνύμης.
Ο αριθμός τους δεν είναι ακριβής, ο Αισχύλος κάνει λόγο για ολόκληρο χορό Ερινυών, ενώ αντίθετα ο Ευριπίδης σ’ ένα δράμα του αναφέρει τρεις, με ονόματα που έδωσαν και μεταγενέστεροι όπως ο Βιργίλιος, που επίσης αναγνωρίζει τις παρακάτω:
Πόσες και ποιες ήταν;
Σύμφωνα με τον Ευριπίδη και μεταγενέστερα τον Βιργίλιο, οι Ερινύες ήταν τρεις: η Αληκτώ, η Μέγαιρα και η Τισιφόνη.
Αληκτώ: ήταν προσωποποίηση της οργής και της μανίας και είχε ως αποστολή την τιμωρία των ηθικών εγκλημάτων – όπως ο θυμός.
Μέγαιρα: ήταν προσωποποίηση του μίσους και του φθόνου και τιμωρούσε ιδιαίτερα τη συζυγική απιστία.
Τισιφόνη: ήταν προσωποποίηση της εκδίκησης φόνου και δρούσε ως τιμωρός των δολοφόνων.
Πώς τιμωρούσαν τους ένοχους
Οι Ερινύες κατοικούσαν στον κάτω κόσμο και αναλάμβαναν την εκτέλεση των ποινών που επέβαλαν οι κριτές του Άδη και της Δίκης, για αυτό τις αποκαλούσαν και θεότητες “Επίκουροι της Δίκης”.
Οι Ερινύες καταδίωκαν με μανία και τιμωρούσαν όσους είχαν διαπράξει φόνο, ειδικά τους πατροκτόνους, αυτούς που είχαν μέσα τους άσβεστο μίσος και κακία και τους επίορκους.
Τιμωρούσαν τους δολοφόνους σε ανύποπτο χρόνο, με φρικτά βασανιστήρια ή ακόμη και θάνατο. Κανένας ένοχος δεν γλίτωνε από την εκδίκησή τους, αφού τον καταδίωκαν, τον τρέλαιναν, του προκαλούσαν σύγχυση και παραλογισμό, με στόχο την σωματική και την πνευματική του κατάρρευση.
Οι Ερινύες απεικονίζονται ως άσχημες, φτερωτές γυναίκες με δηλητηριώδη φίδια στα μαλλιά σαν τη Μέδουσα Γοργώ. Κρατούσαν μαστίγια και φορούσαν μακριούς, μαύρους χιτώνες και τα μάτια τους πετούσαν σπίθες και αίμα, ενώ η ανάσα τους ήταν καυτή και μούγκριζαν σαν άγρια ζώα. Σε πολλές απεικονίσεις, κρατάνε αναμμένες δάδες για να ρίχνουν φως στα σκοτεινά εγκλήματα.
Ίσως η πιο γνωστή καταδίωξη από τις Ερινύες είναι αυτή του Ορέστη για τη δολοφονία της μητέρας του, Κλυταιμνήστρας, η οποία σκότωσε τον πατέρα του, Αγαμέμνονα και αποτελεί το κεντρικό θέμα της τραγωδίας του Αισχύλου, «Ευμενίδες». Μετά τον φόνο της μητέρας του, οι τρομερές Ερινύες καταδιώκουν ανελέητα τον Ορέστη, ο οποίος καταφεύγει ικέτης στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια του Απόλλωνα, φτάνει στην Αθήνα και ζητάει από την θεά Αθηνά να δικαστεί σε λαϊκό δικαστήριο. Στη δίκη επικρατεί ισοψηφία και τελικά ο Ορέστης αθωώνεται με την ψήφο της θεάς Αθηνάς. Οι Ερινύες γίνονται έξω φρενών και απειλούν να φέρουν συμφορές στην πόλη. Η Αθηνά, όμως, τις καθησυχάζει με την υπόσχεση ότι οι Αθηναίοι θα τους κάνουν τάματα και θυσίες. Έτσι, οι Ερινύες γίνονται Ευμενίδες και από θεές της εκδίκησης, γίνονται προστάτιδες της βλάστησης και της καρποφορίας, φέρνοντας ομόνοια στην πόλη της Αθήνας.
