Σε ένα από τα πολλά βίντεο που παρακολουθώ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μια νεαρή γυναίκα μιλούσε με ευφράδεια για ένα σημαντικό κοινωνικό ζήτημα. Κάνοντας scroll στα σχόλια, πρόσεξα πως μια άλλη γυναίκα της υπεδείκνυε να μην κινεί τόσο έντονα τα χέρια της κατά την ομιλία. Ένα ακόμη περιττό σχόλιο· μια άστοχη, αρνητική παρατήρηση από ένα τυχαίο προφίλ στο Instagram, σε βάρος μιας γυναίκας που έκανε εξαιρετικά τη δουλειά της.
Από την παιδική ηλικία μαθαίνουμε να δεχόμαστε – και να ασκούμε – κριτική: στο σπίτι, στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στον χώρο εργασίας, στις φιλίες, στις σχέσεις, στην οικογένεια, ακόμη και από αγνώστους. «Μα δεν δέχεσαι την κριτική;» ή «Η κριτική σε βοηθά να εξελιχθείς». Δεν πιστεύω ότι η κακοπροαίρετη παρατήρηση για τις χειρονομίες της δημοσιογράφου τη βοήθησε να εξελιχθεί. Αντιθέτως – αν της έδωσε σημασία, κάτι που ελπίζω να μην συνέβη – πιθανότατα τη στενοχώρησε. Εμένα, πάντως, με εξόργισε. Μήπως τελικά κάνουμε κριτική απλώς για να την κάνουμε;
Σε κάποιες περιπτώσεις, τα αρνητικά σχόλια από κοντινά μας πρόσωπα μπορεί να αφήσουν μακροχρόνια ψυχικά τραύματα και να οδηγήσουν ακόμη και στη διάλυση σχέσεων. Έρευνα που μελέτησε ζευγάρια επί δέκα και πλέον χρόνια έδειξε ότι ο βαθμός έκφρασης αρνητικών συναισθημάτων στα πρώτα δύο έτη γάμου προέβλεπε την πιθανότητα διαζυγίου – με τα επίπεδα αρνητικότητας να είναι σημαντικά υψηλότερα στα ζευγάρια που τελικά χώρισαν.
Η «προκατάληψη της αρνητικότητας» μάς εξηγεί γιατί συχνά παραβλέπουμε όσα λειτουργούν καλά στις σχέσεις μας, ενώ ταυτόχρονα μεγεθύνουμε μικρές ατέλειες ή ασήμαντα προβλήματα.
Η δύναμη της αρνητικής κριτικής ενισχύεται ακόμη περισσότερο όταν εμφανίζεται σε μαζική κλίμακα – γι’ αυτό και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν συχνά ως θάλαμοι αντήχησης της τοξικότητας. Η Billie Eilish, παρότι κατείχε το άλμπουμ με τις μεγαλύτερες πωλήσεις το 2019, δήλωσε στο BBC Breakfast πως αποφεύγει να διαβάζει τα σχόλια στα μίντια. «Μου κατέστρεφε τη ζωή», είπε. «Όσο πιο εντυπωσιακά είναι όσα κάνεις, τόσο περισσότερο σε μισούν. Είναι τρελό. Είναι χειρότερο από ποτέ». Παρόμοιες δηλώσεις έχουν κάνει η Dua Lipa και η Nicola Roberts των Girls Aloud, αναφερόμενες στον ψυχολογικό αντίκτυπο του διαδικτυακού τρολαρίσματος.
Ο ψυχολόγος Roy Baumeister εξηγεί ότι ο εγκέφαλός μας δεν έχει εξελιχθεί για να διαχειρίζεται τέτοιου είδους μαζική αρνητικότητα. Έχουμε αναπτυχθεί ώστε να λαμβάνουμε υπόψη μας τις προειδοποιήσεις μιας μικρής ομάδας, όπως σε μια κοινωνία κυνηγών-τροφοσυλλεκτών – όχι τις απόψεις εκατοντάδων ή χιλιάδων αγνώστων. «Γι’ αυτό και το να ακούμε αρνητικά σχόλια από τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων είναι καταστροφικό», αναφέρει.
Φυσικά, η επίδραση της αρνητικής κριτικής διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ωστόσο, η εσωτερίκευση τέτοιων σχολίων μπορεί να ενισχύσει το άγχος, το στρες, την απογοήτευση και την ανησυχία. Η Lucia Macchia, επιστήμονας συμπεριφοράς και επισκέπτρια στο London School of Economics, σημειώνει πως η συναισθηματική επιβάρυνση μπορεί ακόμη και να επιδεινώσει τον σωματικό πόνο.
Από τη μέση ηλικία και μετά, οι άνθρωποι τείνουν να εστιάζουν περισσότερο στη θετική πλευρά των πραγμάτων – ένα φαινόμενο που οι επιστήμονες αποκαλούν «προκατάληψη θετικότητας». Σύμφωνα με τον Baumeister, αυτό συμβαίνει επειδή στα νεότερά μας χρόνια έχουμε μεγαλύτερη ανάγκη να μαθαίνουμε από τα λάθη και την κριτική· μια ανάγκη που φθίνει με την ωριμότητα.
Είναι δύσκολο να διαχειριστείς υπερβολικά επικριτικά άτομα. Ήδη είμαστε οι πιο αυστηροί κριτές του εαυτού μας – γνωρίζουμε τις αδυναμίες μας καλύτερα από τον καθένα. Η συνεχής υπόδειξή τους από άλλους είναι βαθιά τοξική. Και αυτό ισχύει όχι μόνο για εκείνους που μας επικρίνουν, αλλά και για εμάς όταν ασκούμε παρόμοια κριτική στους άλλους.
Φωτό από: https://depositphotos.com/gr/
