Στην Ελλάδα υπάρχουν πάνω από 230 μοναστήρια, κάποια ιδιαίτερα φημισμένα, με μεγάλη ιστορία κι άλλα λιγότερο γνωστά στο ευρύ κοινό. Στο μυαλό μου τα μοναστήρια είναι συνδεδεμένα με λουκουμάκια κι ελληνικό καφέ, κερασμένο από τις καλόγριες, γατούλες που κυκλοφορούν στην αυλή και γλάστρες με μυρωδάτο βασιλικό. Τόπος κατάνυξης για τους πιστούς, ένα καλό μέρος για να ανακαλύψει κάποιος τον βαθύτερο εαυτό του, και συχνά μουσειακοί χώροι σπάνιων και σημαντικών θησαυρών.
1. Άγιο Όρος
Το Άγιο Όρος δεν παύει να αποτελεί για πολλούς το υπέρτατο ησυχαστήριο. Αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού Κράτους και βρίσκεται στη χερσόνησο του Άθω της Χαλκιδικής στη Μακεδονία. Περιλαμβάνει είκοσι Ιερές Μονές και άλλα μοναστικά ιδρύματα και αποτελεί το κέντρο του Ορθόδοξου χριστιανικού μοναχισμού με μνημεία μεγάλης εθνικής, ιστορικής, θρησκευτικής, γραμματειακής και πολιτισμικής αξίας σε παγκόσμια κλίμακα. Μάλιστα, από το 1988 συγκαταλέγεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
2. Μετέωρα
Πρόκειται για ένα μαγευτικό και συνάμα επιβλητικό μέρος, όπου ο ανθρώπινος νους είναι δύσκολο να κατανοήσει πώς δημιουργήθηκαν αυτά τα μοναστήρια και πώς κατόρθωναν να επιβιώνουν οι μοναχοί πάρα πολλά χρόνια πριν. Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα από τεράστιους βράχους που υψώνονται έξω από την Καλαμπάκα και τα μοναστήρια είναι χτισμένα στις κορυφές κάποιων από αυτών. Από τα τριάντα που υπήρξαν ιστορικά, σήμερα λειτουργούν μόνο έξι και τα οποία από το 1988 περιλαμβάνονται στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Δέος προκαλούν στη θέασή τους οι παλιές μισοκατεστραμμένες σκάλες που κρέμονται πάνω από ιλιγγιώδη υψόμετρα και βεβαιώνουν την ύπαρξη ασκητών σε παλιότερους χρόνους.
3. Ιερά Μονή Ασωμάτων – Πετράκη
Ένα ιστορικό μοναστήρι στην καρδιά της Αθήνας, το οποία υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά και πνευματικά κέντρα της Ελλάδας. Τα κτίσματα της Μονής έχουν υποστεί αρκετές ανακαινίσεις, με πιο σημαντική αυτή του 1673 από την οποία πήρε και την προσωνυμία ως Ιερά Μονή Ασωμάτων – Πετράκη. Την ανακαίνιση πραγματοποίησε ο Ιερομόναχος Παρθένιος Πετράκης, ο οποίος ήταν επίσης κι εύπορος γιατρός. Η Μονή, εκτός από κοινωνικός αρωγός, λειτουργεί κι ως πνευματικό κέντρο και είναι ανοικτή στο κοινό καθημερινά.
4. Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Πεντέλης
Βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού και πλέον σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους. Η Μονή Πεντέλης, όπως αποκαλείται εν συντομία, η οποία είναι ιδιαιτέρως γνωστή στο ευρύ κοινό, ιδρύθηκε το 1578. Στις υπόγειες στοές της Παλαιάς Μονής οργανώθηκε και λειτουργεί μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στην Παιδεία κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας, στην οποία αναπαρίσταται η σκηνή του «Κρυφού Σχολειού» και προβάλλονται οι μορφές των Διδασκάλων του Γένους και η συμβολή τους στην διάσωση των Γραμμάτων.
5. Μονή Αγίου Θεολόγου Υμηττού
Όντας κοντά στους Δήμους Παπάγου και Χολαργού, η Μονή προσελκύει πολλούς πιστούς, αλλά και όσους αγαπούν την πεζοπορία στα μονοπάτια του Υμηττού. Δυστυχώς, δεν έχει οριστεί η ακριβής χρονολογία ανέγερσης της Μονής, καθώς δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις και μαρτυρίες. Οι γνώμες των ειδικών διαφέρουν, με κάποιους να την τοποθετούν τον 12ο και κάποιους άλλους τον 13ο και 16ο. Κατά τη διάρκεια της πολυετούς ύπαρξής της, η Μονή εγκαταλείφθηκε κάποιες φορές αλλά λειτούργησε ξανά, αρχικά με τη μορφή ησυχαστηρίου. Παράλληλα με τις επισκευές των ήδη υπάρχοντων κτιρίων, έγιναν και οι απαραίτητες προσθήκες καινούριων.
6. Μεταμόρφωση Σωτήρος Γαλαξιδίου
Στο όμορφο και ιστορικό Γαλαξίδι βρίσκεται αυτό το Μοναστήρι, η ανέγερση του οποίου τοποθετείται γύρω στα μέσα του 13ου αιώνα. Κτήτοράς του υπήρξε ο Μιχαήλ Β’ Άγγελος Κομνηνός μαζί με τη σύζυγό του, Οσία Θεοδώρα. Σύμφωνα μάλιστα με τη διήγηση του W. Miller, στο έργο του «Ιστορία της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα», ο Μιχαήλ Β΄ έκτισε το μοναστήρι, έπειτα από αίτημα της συζύγου του και ως ένδειξη μετάνοιας, όταν την έδιωξε στην ερημιά για να φέρει στο παλάτι την παλακίδα του.
7. Μονή των Ταξιαρχών Σερίφου
Η Σέριφος είναι ένα νησί με ιδιόμορφη ομορφιά, αφού κατά βάση είναι ένα άγονο μέρος. Αν το επιλέξετε για τις καλοκαιρινές σας διακοπές, μην παραλείψετε να επισκεφθείτε τη Μονή των Ταξιαρχών, ένα ανδροκρατούμενο μοναστήρι, το οποίο παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Το κτίσμα της Μονής θυμίζει φρούριο, κάτι που έγινε σκοπίμως ώστε να προστατευθεί ο πλούτος της από τους πειρατές. Η Μονή είναι αφιερωμένη στους Αρχάγγελους Μιχαήλ και Γαβριήλ, οι οποίοι είναι και οι προστάτες του νησιού. Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα του Ταξιάρχη προσφέρθηκε από καπετάνιο κυπριακού πλοίου, μετά την κατάκτηση της μεγαλονήσου από τους Τούρκους το 1570.
8. Ιερά Μονή Αγίου Ραφαήλ Λέσβος
Στον λόφο των Καρυών, στην περιοχή Θερμή της Λέσβου, βρίσκεται η Ιερά Μονή του Αγίου Ραφαήλ, η οποία θεωρείται πνευματικό κέντρο από τα πρώτα κιόλας χρόνια της λειτουργίας της. Στο μοναστήρι φυλάσσονται τα λείψανα των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, που μαρτύρησαν στα χέρια των Τούρκων και όπως λέγεται, τα οστά τους βρέθηκαν ύστερα από οράματα πιστών.
9. Μονή Παντάνασσας Μυστράς
Ανάμεσα στις εκκλησίες αυτής της Βυζαντινής πολιτείας, που θαρρείς σε ταξιδεύει σε μια άλλη εποχή, ξεχωρίζει αυτό το γυναικείο μοναστήρι. Πρόκειται για το καλύτερο διατηρούμενο μνημείο και μάλιστα εκεί βρίσκεται ο τάφος της Θεοδώρας, της συζύγου του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Κατά την περιήγησή σας στην Καστροπολιτεία, επισκεφθείτε τον Άγιο Δημήτριο, στο προαύλιο του οποίου βρίσκεται σήμερα το Μουσείο του Μυστρά.
10. Μονή Αγίου Λαυρεντίου Πηλίου
Υπάρχουν αμέτρητοι λόγοι για να επισκεφθεί κανείς το Πήλιο, έναν τόπο για όλες τις προτιμήσεις αφού συνδυάζει βουνό και θάλασσα. Το Μοναστήρι του Αγίου Λαυρέντιου είναι ένα από τα πιο παλιά του Πηλίου και από τα πιο ιστορικά, αν σκεφτεί κανείς ότι στα χρόνια της Επανάστασης του 1821, ο ιερομόναχος Κασσαβέτης υπέγραψε την επαναστατική προκήρυξη για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας στο αρχονταρίκι της Μονής. Η ίδρυσή του ανάγεται στα μέσα του 12ου αίωνα, και εικάζεται ότι οι ιδρυτές του ήταν βενεδικτίνοι μοναχοί από την πόλη Αμάλφι. Το Μοναστήρι όμως φτιάχτηκε εκ νέου από ορθόδοξους μοναχούς, όταν το βρήκαν το 1378 έρημο και κατεστραμμένο. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, και κυρίως στις αρχές του 17ου αιώνα, ο πληθυσμός γύρω από το Μοναστήρι αυξήθηκε κατά πολύ, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί κοινότητα που πήρε το όνομα Άγιος Λαυρέντιος. Σήμερα το χωριό παραμένει ένα από τα κεφαλοχώρια του Πηλίου κι αν τύχει και βρεθείτε στην περιοχή την ημέρα της γιορτής του Αγίου (1η Ιουνίου) θα έχετε την ευκαιρία να απολαύσετε ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις.
11. Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων
Μια από τις σημαντικότερες Μονές στην ιστορία του ελληνισμού, στην οποία φυλάσσεται κι ένας πολύτιμος θησαυρός, το Λάβαρο της ορκωμοσίας των αγωνιστών του 1821, είναι η Μονή Αγίας Λαύρας. Εκτός από αυτόν τον θησαυρό, η Μονή έχει αρκετά κειμήλια, σημαντικά έγγραφα, τον Επιτάφιο του 1754 που είναι κεντημένος στη Σμύρνη, ένα ευαγγέλιο δωρισμένο από την αυτοκράτειρα της Ρωσίας Αικατερίνη Β’ τη Μεγάλη, καθώς και τα χρυσοκέντητα άμφια του Παλαιών Πατρών Γερμανού. Η Μονή, που βρίσκεται μόνο 5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του πολύπαθου χωριού των Καλαβρύτων, υπέστη αρκετές λεηλασίες και πυρκαγιές από τους Τούρκους, αλλά δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί το κέντρο της Εθνεγερσίας κατά των Τούρκων με την ύψωση του Λαβάρου και την ορκωμοσία των αγωνιστών από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό.
12. Ιερά Μονή Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων
Άλλη μία φημισμένη Μονή στα ιστορικά Καλάβρυτα, η οποία χτίστηκε το 362 από τους αδερφούς Συμεών και Θεόδωρο, μετά από όραμα που είχαν. Το μοναστήρι υπήρξε φάρος της Ορθοδοξίας και φρούριο κατά των Τούρκων κατακτητών. Αν και δέχτηκε πολλές επιθέσεις και καταστράφηκε πολλές φορές, δεν κατακτήθηκε ποτέ και η εικόνα της Παναγίας έμενε πάντα ανέπαφη. Στο μοναστήρι φυλάσσονται πολλά σημαντικά κειμήλια, εθνικές στολές, λειψανοθήκες με οστά Αγίων και των ιδρυτών της Μονής, Ευαγγέλια σε περγαμηνές, αλλά κι ένα σπάνιο λάβαρο με τις μορφές τριών βυζαντινών αυτοκρατόρων.
13. Ιερά Μονή Προυσσού στον Προυσσό
Είναι από τα λίγα μοναστήρια που σώζονται στην Ευρυτανία κι αποτελεί σημαντικό πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο της εποχής. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 υπήρξε στη Μονή η μοναστική αδελφότητα, η οποία λειτούργησε και σαν σχολείο. Η Μονή αποτέλεσε επίσης καταφύγιο για πολλούς αγωνιστές, όπως ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, Μάρκος Μπότσαρης. Μάλιστα, το Σκευοφυλάκιο της Μονής διαθέτει σήμερα τα όπλα του Καραϊσκάκη.
14. Ιερά Μονή Χοζοβιώτισσας Αμοργού
Ένα με τα απόκρημνα βράχια μοιάζει να είναι αυτή η Μονή, η οποία είναι ορατή μόνο από το πέλαγος. Στο πανέμορφο νησί της Αμοργού, ίδρυσε αυτό το λιτό μοναστήρι ο Αλέξης Κομνηνός το 1088, το οποίο πήρε το όνομά του από την περιοχή Χόζοβα των Αγίων Τόπων από όπου μεταφέρθηκε η εικόνα της Παναγίας. Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στη Χάρη της Παναγίας και δεν θεωρείται μόνο το πιο λαμπερό στολίδι της Αμοργού αλλά κι ο προστάτης του νησιού.
15. Ιερά Μονή Αγίου Θεολόγου Πάτμου
Η Ιερή μονή της Πάτμου Ιδρύθηκε από τον Όσιο Χριστόδουλο. Κατά την περίοδο της Αραβοκρατίας, η Πάτμος είναι σχεδόν έρημη. Ένας προικισμένος και μορφωμένος μοναχός ο Χριστόδουλος ο Λατρινός, ζητάει το 1088 και του παραχωρείται όλο το νησί, από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Α΄ τον Κομνηνό, για να ιδρύσει μοναστήρι προς τιμή του Ευαγγελιστή. Ο Χριστόδουλος μένει στην Πάτμο μέχρι το 1118 μέχρι που επιδρομές Αράβων πειρατών τον αναγκάζουν να εγκαταλείψει το νησί. Τους επόμενους αιώνες φωτισμένοι μοναχοί συνεχίζουν τη δράση της μονής. Η ίδρυση της μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, σήμανε την γένεση ενός πολιτιστικού – πνευματικού – θρησκευτικού κέντρου, που αποτελεί σημείο αναφοράς για όλο τον Χριστιανικό κόσμο.
16. Ιερά Μονή Κύκκου
Αν κι εκτός Ελλάδος, το Μοναστήρι του Κύκκου δεν είναι μόνο ένα από τα αγαπημένα μου μοναστήρια, αλλά και το πλουσιότερο της Κύπρου. Βρίσκεται στην περιοχή της Μαραθάσας και είναι χτισμένο στην κορυφή του βουνού, βορειοδυτικά του Τροόδους. Αφιερωμένο στην Παναγία, κατέχει μια από τις τρεις εικόνες που αποδίδονται στον Άγιο Λουκά τον Ευαγγελιστή. Το μοναστήρι ιδρύθηκε μεταξύ του 11ου αιώνα και της αρχής του 12ου, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αλέξιου Α΄ του Κομνηνού (1081-1118 μ.Χ), αλλά δυστυχώς λόγω αλλεπάλληλων πυρκαγιών, δεν έμεινε τίποτα από το αυθεντικό κτίσμα. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να επισκεφτούν και τον τάφο του πρώτου Προέδρου της Κυπριακής δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπου Μακάριου ΙΙΙ, ο οποίος υπηρέτησε στο μοναστήρι σαν δόκιμος μοναχός. Κατόπιν επιθυμίας του, θάφτηκε στην κορυφή του Θρονιού, τρία χιλιόμετρα δυτικά του μοναστηριού.
Πηγές
Αφιέρωμα στα 600 χρόνια Μετέωρα, Ιστορια των Μονών και του Μοναχισμού (Θεοχάρης Μ. Προβατάκης)
Τα ελληνικά Μοναστήρια (Ευάγγελου Π. Λέκκου)
Φωτό από: www.trekearth.com
