Ανεξάρτητα από το πόσο λογικά διαχειρίζεσαι συνήθως τα χρήματά σου, υπάρχουν φορές που ο προϋπολογισμός σου κινδυνεύει να σπαταληθεί. “Οι συναισθηματικά φορτισμένες περιστάσεις μας κάνουν επιρρεπείς στην υπερκατανάλωση” λέει ο οικονομικός ψυχολόγος Brad Klontz, διευθύνων σύμβουλος της Your Mental Wealth Advisors.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Ο προμετωπιαίος φλοιός είναι το τμήμα του εγκεφάλου μας που ασχολείται με τη λογική σκέψη, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού, του ελέγχου των παρορμήσεων… και του προϋπολογισμού. Αλλά όταν βρισκόμαστε σε μια έντονη κατάσταση, η αμυγδαλή (το συναισθηματικό κέντρο του εγκεφάλου), μπαίνει σε λειτουργία και παρακάμπτει τον προμετωπιαίο φλοιό. Ως αποτέλεσμα, η λογική φεύγει από το παράθυρο, τα συναισθήματά μας παίρνουν τον έλεγχο και μπορεί να καταλήξουμε να παίρνουμε κακές οικονομικές αποφάσεις. Πώς μπορείς να προστατεύσεις όμως τον εαυτό σου από την υπερκατανάλωση; Μάθε ποια είναι τα ερεθίσματα που σε οδηγούν σε σπατάλες και αντιμετώπισέ τα.
Δεν έχεις καλή διάθεση: Υπάρχει ένας καλός λόγος για τον οποίο το 62% των ανθρώπων ξοδεύουν χρήματα όταν χρειάζονται ένα boost και λειτουργεί. Μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν διαπίστωσε ότι οι συμμετέχοντες που έκαναν μια αγορά, αφού είδαν ένα κινηματογραφικό κλιπ που απεικόνιζε ένα περιστατικό εκφοβισμού, ένιωσαν αρκετά πιο ευτυχισμένοι από εκείνους που απείχαν. Οι ερευνητές υποδηλώνουν ότι η λήψη αγοραστικών αποφάσεων βοηθά τους αγοραστές να αποκαταστήσουν τη διάθεση που βελτιώνει την αίσθηση του αυτοελέγχου. “Ο χειρισμός χρημάτων έχει επίσης αποδειχθεί ότι αυξάνει τις ενδορφίνες” σχολιάζει Brad Klontz. Το πρόβλημα; Ακόμα κι αν έχεις μια έξαρση ικανοποίησης αμέσως μετά, αυτή θα εξασθενίσει. “Θα αρχίσεις να καταρρέεις και η ντροπή και οι ενοχές επειδή ξεπέρασες τον προϋπολογισμό σου θα σε κάνουν να νιώθεις ακόμα χειρότερα”, λέει ο Klontz.
Πώς θα το αντιμετωπίσεις: Αντικατάστησε τα ψώνια με μια άλλη δραστηριότητα που σου προκαλεί χαρά: πήγαινε για τζόκινγκ, κάνε γιόγκα, άκου μουσική – ό,τι σε βοηθάει να νιώθεις πιο ευδιάθετη. “Χρειάζεσαι κάποιου είδους διέξοδο”, λέει η Maggie Baker, ψυχολόγος που ειδικεύεται σε θέματα χρημάτων και συγγραφέας του βιβλίου “Crazy About Money”. “Επίσης, δοκίμασε να γράψεις σε ένα ημερολόγιο ή να μιλήσεις σε έναν φίλο. Η λεκτική διατύπωση των συναισθημάτων σου μπορεί να σε βοηθήσει να καταλάβεις για ποιο λόγο είσαι λυπημένος και πώς να νιώσεις καλύτερα”.
Βρίσκεσαι σε διακοπές: Είσαι σε ταξίδι, περνάς όμορφα και τα οικονομικά δεν είναι το πρώτο που σε απασχολεί. Πρόσθεσε σε αυτό και το γεγονός ότι περιβάλλεσαι από υπερτιμημένες τουριστικές παγίδες, και έχεις τα φόντα για την τέλεια καταιγίδα που σαμποτάρει τον προϋπολογισμό σου. “Οι διακοπές σου δίνουν την άδεια να χαλαρώσεις – σωματικά, ψυχικά και οικονομικά”, λέει η Maggie Baker. “Είναι εύκολο να παρασυρθείτε από αυτό το συναίσθημα”.
Πώς θα το αντιμετωπίσεις: Θα πρέπει να μπορείς να αφεθείς λίγο περισσότερο από το συνηθισμένο στις διακοπές… διατηρώντας όμως κάποιους περιορισμούς. “Πρόβλεψε ένα επιπλέον 10% περίπου για να ξοδέψεις”, προτείνει η ειδικός. (Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις περικοπές τις εβδομάδες που προηγούνται του ταξιδιού ή να διοχετεύσεις ένα μέρος των αποταμιεύσεών σου σε ένα ειδικό ταμείο διακοπών). Αν εξακολουθείς να το παρακάνεις, η ίδια συμβουλεύει να σκεφτείς ένα ταξίδι με όλα τα έξοδα πληρωμένα για να προστατεύσεις τον εαυτό σου από κακές οικονομικές αποφάσεις.
Εντόπισες μια πολύ καλή προσφορά: Είναι τόσο συναρπαστικό να βρίσκεις ένα φανταστικό ζευγάρι παπούτσια σε έκπτωση. “Όταν πετυχαίνες μια καλή προσφορά, νιώθεις σαν να έχεις κερδίσει το Τζόκερ”, λέει η Baker.
Πώς θα το αντιμετωπίσεις: Πριν κατευθυνθείτε προς το ταμείο, σταματήστε για λίγο και βάλτε τα πράγματα σε μια προοπτική. Επικεντρωθείτε στο τι ξοδεύετε, όχι στο τι εξοικονομείτε. “Ακόμα και αν ένα προϊόν έχει έκπτωση 80%, εξακολουθείτε να ρίχνετε χρήματα σε αυτό, οπότε αναρωτηθείτε αν το χρειάζεστε πραγματικά”, προτείνει ο Baker. Δοκιμάστε αυτή τη στρατηγική: Υποθέστε ότι αυτά τα παπούτσια κοστίζουν σε πλήρη τιμή. Θα τα θέλατε ακόμα τόσο πολύ όσο τα θέλετε τώρα; Αν η απάντηση είναι όχι, απομακρυνθείτε από το ράφι.
Βαριέσαι: Η πλήξη είναι σίγουρα κακή για τον προϋπολογισμό σου. “Ένα από τα πιο επικίνδυνα πράγματα είναι ο απρογραμμάτιστος ελεύθερος χρόνος, και μερικοί άνθρωποι γεμίζουν το κενό με ψώνια”, λέει ο Klontz. “Και είναι πολύ εύκολο να το κάνεις, αφού μπορείς να αγοράζεις πράγματα απευθείας από το τηλέφωνό σου”. Όταν απλά πατάς μερικά κουμπιά σε μια οθόνη αφής, κατά κάποιο τρόπο δεν αισθάνεσαι ότι πρόκειται για αληθινά χρήματα, όπως θα αισθανόσουν αν ανοίγες πραγματικά το πορτοφόλι σου και έβγαζες μετρητά ή μια πιστωτική κάρτα.
Πώς θα το αντιμετωπίσεις: Γέμισε αυτόν τον χρόνο με μια πιο έξυπνη δραστηριότητα. Αν έχεις μια ώρα στη διάθεσή σου και τείνεις να κάνεις online shopping, προτίμησε να πας σε ένα μάθημα γιόγκα, να συναντήσεις έναν φίλο για καφέ ή να καταπιαστείς με μια δουλειά.
Είσαι έξω με φίλους: Παρόλο που δεν είσαι πλέον στο λύκειο, μπορεί να είναι δύσκολο να αντισταθείς στην πίεση της παρέας. Όταν οι φίλοι σου παραγγέλνουν ποτό ή φαγητό, είναι φυσικό να θέλεις να συμμετέχεις σε αυτό για να είσαι μέρος της παρέας.
Πώς θα το αντιμετωπίσεις: Πριν βγείς έξω, αποφάσισε ένα συγκεκριμένο ποσό που θα ξοδέψεις ώστε να είναι λιγότερο πιθανό να παρασυρθείς. Στη συνέχεια, απόφυγε το αμήχανο σενάριο του να ζητήσεις ξεχωριστό λογαριασμό, εξηγώντας εκ των προτέρων τη θέση σου. Μπορείς να πεις από την αρχή ότι κάνεις οικονομία και θέλεις να παραμείνεις εντός budget.
Πρέπει να κάνεις ένα γαμήλιο δώρο: Οι άνθρωποι τείνουν να ανοίγουν το πορτοφόλι τους περισσότερο από το συνηθισμένο όταν αγοράζουν ένα δώρο για ένα σημαντικό γεγονός, όπως ένας γάμος, ένα baby shower ή μια βάπτιση. “Υπάρχουν εξωτερικές πιέσεις να δώσεις περισσότερα χρήματα επειδή σκέφτεσαι πώς θα φανείς στους άλλους” εξηγεί η Baker.
Πώς θα το αντιμετωπίσεις: Για να κάνεις μια καταπληκτική εντύπωση διατηρώντας τον προϋπολογισμό σου ανέπαφο, αξιοποίησε τη δημιουργικότητά σου αντί για τον λογαριασμό σου. Μπορείς να δημιουργήσεις κάτι μόνη σου ή να πάρεις ένα οικονομικό δώρο που να είναι προσωποποιημένο, όπως ένα φωτογραφικό άλμπουμ για το ζευγάρι ή ένα κάδρο με μια ευχή για το μωρό.
Κάνεις δίαιτα: Ο περιορισμός της όρεξής σου μπορεί να σε δυσκολέψει να τηρήσεις τον προϋπολογισμό σου. “Χρειάζεσαι αυτοέλεγχο για να είσαι κυρίαρχος των χρημάτων σου”, λέει η Baker. Όσο περισσότερους περιορισμούς θέτεις όμως στον εαυτό σου, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να κάνεις παρορμητικές αγορές για να χαλαρώσεις.
Πώς θα το αντιμετωπίσεις: Ευτυχώς, είναι δυνατόν να αναπληρώσεις τον αυτοέλεγχό σου. “Κάνε μια χαμηλών τόνων δραστηριότητα που σε ικανοποιεί, όπως μια βόλτα ή μια ταινία”, λέει η Baker. (Η έμφαση εδώ είναι στο χαμηλών τόνων – αποφύγετε οτιδήποτε πολύ έντονο ή φιλόδοξο, όπως το spinning ή το διάβασμα του “Πόλεμος και Ειρήνη”). Κράτησε τα ψώνια για μετά από το χαλαρωτικό διάλειμμα ή για την αρχή της ημέρας, όταν τα αποθέματα της θέλησής σου δεν έχουν ακόμη εξαντληθεί.
Έρχονται τα γενέθλια της καλύτερής σου φίλης: Την αγαπάς γι΄αυτό θέλεις να της πάρεις το καλύτερο δώρο. “Για να διαχειριστείς σωστά τα χρήματά σου πρέπει να έχεις μια αίσθηση επαγρύπνησης”, λέει η Baker.
Πώς θα το αντιμετωπίσεις: Περιόρισε την παρόρμηση για σπατάλη βάζοντας τον εαυτό σου στη θέση της φίλης σου. “Θα ήθελε πραγματικά να ξοδέψεις τόσα πολλά ώστε να θέσετε σε κίνδυνο τη δική σου οικονομική κατάσταση;” ρωτάει η Baker. Μπορείς να ξοδέψεις λίγο παραπάνω από ό,τι επιτρέπει ο προϋπολογισμός σου, αλλά μην το παρακάνεις.
‘Ενα αγαπημένο πρόσωπο θέλει να του δανείσεις χρήματα: Πρόκειται για μια ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση. Νοιάζεσαι βαθιά γι’ αυτόν (ή αυτή) και μπορεί να ανησυχείς για την ευημερία του. Το να δανείσεις όμως χρήματα σε έναν συγγενή ή φίλο μπορεί να σε πετάξει από τον προϋπολογισμό σου.
Πώς θα το αντιμετωπίσεις: Έχεις δύο επιλογές: “Πρώτον, σκέψου πόση υποστήριξη μπορείς να προσφέρεις χωρίς να καταστρέψεις τα οικονομικά σου”, λέει ο Klontz. Δεύτερον, σκέψου αν όντως προσφέρεις βοήθεια σε αυτό το άτομο. Αν σου ζητάει χρήματα συνεχώς, θα πρέπει να κόψεις αυτή τη συνήθεια, ακόμα κι αν αυτό επηρεάσει τη σχέση σας. Θα έδινες ποτό σε έναν αλκοολικό;
Φωτό από: https://gr.depositphotos.com
