Οι καρχαρίες, και κυρίως ο λευκός καρχαρίας, έγιναν ευρέως γνωστοί στον κόσμο το 1975 με την κυκλοφορία της ταινίας «Τα σαγόνια του καρχαρία». Η ταινία είναι ουσιαστικά η ιστορία ενός λευκού καρχαρία που τρομοκρατεί μια παραθαλάσσια περιοχή, και μόνο το πόστερ το οποίο την διαφημίζει μπορεί να προκαλέσει φόβο στον αναγνώστη.
Η εικόνα ενός καρχαρία να παραμονεύει κάτω από το σώμα ενός κολυμβητή και μόνο σαν σκέψη μπορεί να τρομοκρατήσει κάποιον και να τον στιγματίσει. Και είναι λογικό. Όλοι φοβόμαστε το άγνωστο! Αυτό που δεν ξέρουμε, αυτό που δεν βλέπουμε. Και ο Spielberg το πέτυχε με τον καλύτερο τρόπο! Σε όλη την ταινία που διαρκεί 2 ώρες, η πρώτη φορά που αντικρύζει ο θεατής τον καρχαρία είναι μετά από 1 ώρα και 21 λεπτά!!!! Και σε σύνολο τον βλέπει για λίγο λιγότερο από 8 λεπτά!
Μετά την τεράστια επιτυχία που είχε η συγκεκριμένη ταινία, ακολούθησαν άπειρα θρίλερ, με πρωταγωνιστές τους καρχαρίες! Δεν υπάρχει ούτε μια ταινία που να τους παρουσιάζει όπως τους αξίζει. Για παράδειγμα τα δελφίνια που όλοι λατρεύουν, επίσης λόγω της ταινίας Flipper, έχουν κι αυτά… τα ελαττώματά τους! Τα αρσενικά δελφίνια συνηθίζουν να σκοτώνουν τα μωρά δελφίνια, ώστε οι θηλυκές δελφινες να τους έχουν ανάγκη… επίσης οι αρσενικοί δελφίνοι πολύ συχνά βιάζουν τις θηλυκές δελφινες. 2-3 αρσενικοί δελφινοι ξεμοναχιάζουν μια θηλυκιά δελφινα και την βιάζουν, πολλές φορές και για εβδομάδες, χτυπώντας την στα πλευρά με τις ουρές τους και δαγκώνοντάς την, αν αυτή προσπαθήσει να ξεφύγει.
Τα δελφίνια είναι πάρα πολύ έξυπνα και οι επιστήμονες πιστεύουν πως με τις υπερηχητικές τους ικανότητες μπορούν να κοντρολάρουν ακόμη και τα ζωτικά όργανα μιας θηλυκής δελφίνας ώστε να τους παραδοθεί και να της προκαλέσουν μεγαλύτερη ζημιά. Οι θηλυκές δελφίνες επίσης πολλές φορές σκοτώνουν τα μωρά τους… και οι επιστήμονες πιστεύουν πως ο λόγος που το κάνουν είναι ώστε να μπορέσουν να μείνουν ξανά έγκυες. Τα δελφίνια μπορούν να μείνουν έως και 5 μερόνυχτα ξύπνια χωρίς να έχουν κανένα απολύτως θέμα…
Το να φοβάσαι έναν καρχαρία είναι λογικό! Ο λευκός καρχαρίας για παράδειγμα έχει στο στόμα του περίπου 300 δόντια! Οι πρώτες δυο σειρές με δόντια είναι αυτές που θα πιάσουν και θα κόψουν το θύμα τους, και οι άλλες σειρές έχουν τα δόντια αντικατάστασης, αυτά που θα έρθουν μπροστά μόλις κάποιο σπάσει, χαλάσει ή για κάποιο λόγο πέσει.. Η αντικατάσταση είναι σχεδόν άμεση! Οι επιστήμονες λένε πως ένας λευκός μπορεί να χάσει και 100 δόντια μέσα σε μια μέρα και 30,000 σε όλη του την ζωή..
Υπάρχουν πάνω από 465 διαφορετικά είδη καρχαρία, όπου τα μεγέθη κυμαίνονται από 17 εκατοστά (Dwarf Lantern Shark) μέχρι και 20 περίπου μέτρα (Whale Shark), τα οποία τρώνε ψάρια, μαλάκια, άλλα θηλαστικά, καρχαρίες, πλαγκτόν, καρκινοειδή… Αλλά ο άνθρωπος δεν είναι στο μενού τους! Ναι μπορεί να συμβεί αλλά οι περιπτώσεις που ο άνθρωπος τελικά πεθαίνει είναι ελάχιστες. Πιστεύω απλά πως οι καρχαρίες δεν ξέρουν τι είναι ο άνθρωπος! Υπάρχει ένας τεράστιος κόσμος εκεί έξω και οι άνθρωποι καταλαμβάνουμε περίπου το 30%. Ξέρω ότι είναι μια δύσκολη ιδέα για τους περισσότερους να το χωρέσουν αυτό στο κεφάλι τους, και ίσως να είναι και δύσκολο για κάποιον να το καταλάβει, αλλά μόνο οι ζωές μας περιστρέφονται γύρω από εμάς και οι καρχαρίες δεν συναντούν ανθρώπους με κάποια συχνότητα ώστε να μας δώσουν και μεγάλη προσοχή. Αν σε αυτό κατανοήσουμε ότι κατά πάσα πιθανότητα βρίσκουν πολύ κακή τη γεύση μας ως… γεύμα (!), θα φτάσουμε και στο συμπέρασμα ότι δεν μπορεί να είμαστε στο μενού τους!
Ένας άνθρωπος ναι μεν είναι πρωτεΐνη, αλλά αν αναλογιστούμε τα πόσα χημικά βάζουμε ξανά και ξανά στο σώμα μας (ακόμα και στις πλέον remote περιοχές), ότι έχουμε επίσης πολύ λιγότερο από το είδος του λίπους που οι περισσότεροι καρχαρίες θέλουν – έτσι, ακόμη και αν ένας καρχαρίας δαγκώσει έναν άνθρωπο η γεύση του δεν θα είναι όπως ενός θαλάσσιου ελέφαντα, μιας φώκιας, μιας φάλαινας κτλ, ακόμη και αν δαγκώσει κάποιον σούμο…
Πρέπει να κατανοήσουμε πως οι καρχαρίες ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ να αναπτύξουν μια εξελικτική γεύση για τον άνθρωπο, γιατί πολύ απλά οι καρχαρίες και οι άνθρωποι δεν αφιερώνουν αρκετό χρόνο ο ένας στην περιοχή του άλλου ώστε κάτι τέτοιο να συμβεί. Όπως για παράδειγμα οι μέλισσες θέλουν συγκεκριμένα λουλούδια, οι σαύρες θέλουν συγκεκριμένα ζωύφια, τα πουλιά θέλουν συγκεκριμένα σκουλήκια και σποράκια.. Όλα έχουν αναπτύξει τις γεύσεις τους και ζητάνε αυτές. Και ο άνθρωπος είναι σαφέστατα πολύ μακριά από τις γευστικές ορέξεις και συνήθειες ενός καρχαρία.
Πιστεύω επίσης πως και ο λόγος για τον οποίο άνθρωποι έχουν φαγωθεί από καρχαρία είναι σε πολύ ακραίες περιπτώσεις, σαν έσχατη λύση, σαν λύση απελπισίας. Πολλές επιθέσεις γίνονται σε σέρφερ που βρίσκονται ξαπλωμένοι πάνω στην σανίδα τους και από κάτω μοιάζουν με χελώνες, ή σε δύτες που μοιάζουν με φώκιες. Τις περισσότερες φορές αυτές οι επιθέσεις έχουν συμβεί σε θολά νερά, όπου η ορατότητα είναι ανεπαρκής και σε πολύ πρωινές ώρες που ο ήλιος ακόμη δεν έχει φωτίσει επαρκώς τη θάλασσα και είναι η ώρα που αναζητούν την τροφή τους, η αργά το απόγευμα που επίσης η ορατότητα δεν είναι επαρκής.
Τις περισσότερες φορές ο καρχαρίας θα δαγκώσει από περιέργεια και στην συνέχεια θα «φτύσει» το «θύμα» του μιας και θα καταλάβει πως δεν ήταν αυτό το οποίο έψαχνε εξαρχής. Αν το σκεφτείς με λογική θα εκπλαγείς με το πόσο επιλεκτικοί είναι οι περισσότεροι οργανισμοί όταν υπάρχει η επιλογή. πχ. Κάποτε ο άνθρωπος έτρωγε ωμά ζώα, εξελίχθηκε και πλέον θα τα φάει μαγειρεμένα, η ακόμα και αν αυτό το παράδειγμα δεν είναι επαρκές, σκέψου ένα πιάτο που του αφαιρείς τελείως τα μπαχαρικά γιατί πλέον δεν μπορείς να τα προμηθευτείς, η το λάδι.. Θα συνέχιζες να το τρως με την ίδια όρεξη ή θα έψαχνες κάποια άλλη τροφή;
Κάθε χρόνο εκατομμύρια καρχαρίες σκοτώνονται. Πολλοί άνθρωποι δεν το ξέρουν αυτό – και αν το γνωρίζουν, κάποιοι απλά δεν νοιάζονται. Λόγω εκτεταμένων (και συχνά παράνομων) πρακτικών κυνηγιού, ο πληθυσμός των καρχαριών έχει συρρικνωθεί κατά 95% τις τελευταίες δύο δεκαετίες.. Οι καρχαρίες σκοτώνονται για τη σάρκα τους, τα δόντια τους, τους χόνδρους (ψευδώς έχει ειπωθεί πως μπορούν να θεραπεύσουν τον καρκίνο), το λάδι από το συκώτι τους, για άγευστη νερόσουπα με κομμάτι πτερύγιο αλλά κάποιες φορές χρησιμοποιούν και το σώμα τους σαν τρόπαιο (σαν ταριχευμένο) .
Νομίζω ότι είναι πιο εύκολο να αλλάξεις τις απόψεις των ανθρώπων, δείχνοντάς τους φωτογραφίες και βίντεο από ανθρώπους που έρχονται σε επαφή με αυτά τα υπέροχα πλάσματα και έτσι μπορείς να ξεκινήσεις έναν διάλογο και να αλλάξεις κάποιου την οπτική. Ανεξάρτητα από το αν αρέσουν οι ίδιοι οι καρχαρίες ή όχι σε έναν άνθρωπο, μόνο έτσι μπορούν να κατανοήσουν πως οι καρχαρίες αποτελούν αναντικατάστατο κομμάτι του οικοσυστήματός μας. Με την εξαφάνιση των καρχαριών, ολόκληρο το οικοσύστημα μας θα καταρρεύσει.
Αυτά τα πλάσματα βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, οπότε η επιβίωσή τους είναι σημαντική για ένα υγιές και ισορροπημένο θαλάσσιο οικοσύστημα. Εάν το οικοσύστημα των ωκεανών μας διαταραχθεί μόνιμα, σαφέστατα αυτό θα επηρεάσει και τον υπόλοιπο κόσμο. Τίποτα δεν είναι περιττό στη φύση, και δυστυχώς, το ξεχνάμε πολύ εύκολα. Πιστεύουμε ότι μπορούμε να παρέμβουμε μόνο στο οικοσύστημα και να βγάλουμε αυτό που θέλουμε γιατί δεν μας αρέσει ή δεν μας ταιριάζει, αλλά αυτό μόνο καλό δεν θα κάνει. Οι καρχαρίες διατηρούν τα οικοσυστήματα ευθυγραμμισμένα και καθαρά και μελέτες έχουν δείξει ότι οι πληθυσμοί των καρχαριών μπορούν να επηρεάσουν τη σύνθεση των θαλάσσιων φυκιών (seagrass) αλλά και στην παρουσία άλλων ζώων σε έναν βιότοπο.
Oι καρχαρίες επιλέγουν και τρώνε τα άρρωστα και τα αδύναμα ζώα, κάποιοι από αυτούς «σκουπίζουν» το δάπεδο της θάλασσας και τρέφονται με νεκρά κουφάρια. Με την αφαίρεση λοιπόν των αδύναμων, των άρρωστων αλλά και των ήδη νεκρών ζώων, αποτρέπουν την εξάπλωση των ασθενειών και αποτρέπουν την εμφάνιση κρουσμάτων που θα μπορούσαν να είναι καταστροφικά στο θαλάσσιο οικοσύστημα και κατά συνέπεια στον άνθρωπο. Θα μπορούσες να τους αποκαλέσεις και το ανοσοποιητικό σύστημα των ωκεανών. Φαντάσου να διαταραχθεί το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ανθρώπου, να αρρωστήσει και να παλεύει να επιβιώσει. Το ίδιο θα συμβεί αν εξαφανιστούν οι καρχαρίες από τις θάλασσες μας.
Τα οικοσυστήματα είναι ένα εύθραυστο «δίκτυο» όπου κάθε οργανισμός παίζει έναν μοναδικό ρόλο. Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι όταν ένας οργανισμός (για παράδειγμα ένας οργανισμός της κορυφής όπως είναι ο καρχαρίας) απομακρυνθεί από το οικοσύστημα, ο επόμενος οργανισμός θα ανθίσει, αλλά αυτό θα γίνει μόνο προσωρινά. Ο πληθυσμός τους θα ανέβαινε τόσο γρήγορα και σαν αλυσίδα θα έτρωγαν το δικό τους θήραμα σε τέτοιο βαθμό που αυτό θα εξαφανιζόταν. Μια καταστρεπτική αλυσίδα γεγονότων θα οδηγούσε σε αύξηση των αλγών της θάλασσας, που θα πνίγουν τους κοραλλιογενείς υφάλους και τελικά το αποτέλεσμα θα ήταν και αυτοί να πεθάνουν. Εάν πεθάνουν οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, χιλιάδες είδη θα χάσουν το βιότοπό τους. Εκτός λοιπόν από τις άμεσες καταστρεπτικές συνέπειες για το θαλάσσιο οικοσύστημα, θα έπαιρνε και μια σημαντική πηγή τροφής και εισοδήματος για τους τοπικούς αλιείς αλλά και τις παραθαλάσσιες (παράκτιες) κοινότητες.
Ρενάτα Ζεντέλη: ακτιβίστρια για την προστασία του καρχαρία και δύτης ανοιχτής θάλασσας.
