Λίγες μέρες πριν, ψάχνοντας στο διαδίκτυο για όμορφες αφορμές έμπνευσης, έπεσα πάνω σε ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα στην Τέχνη της Σκιάς, με πρωταγωνιστή τον Τριαντάφυλλο Βαΐτση. Εντυπωσιασμένη από τα έργα του καθώς ήμουν, έψαξα την ίδια στιγμή να βρω αυτόν τον Έλληνα δημιουργό, που ασκεί κάτι τόσο πρωτοποριακό στη χώρα μου, χωρίς να έχει πολυδιαφημιστεί, ώστε να του προτείνω συνέντευξη. Ο Τριαντάφυλλος Βαΐτσης είναι ο ένας από τους δύο καλλιτέχνες που ασκούν τη συγκεκριμένη τέχνη στην Ελλάδα. Ο ίδιος, χαμηλών τόνων μα υψηλών ικανοτήτων, μας παρουσιάζει τις πολύπλευρες εκφάνσεις των δημιουργιών του, μέσα από μια ξεχωριστή συνέντευξη.
1. Trash Art & Shadow Art – για πολλούς άγνωστες λέξεις, στην Ελλάδα. Μπορείτε να μας παρουσιάσετε με απλά λόγια τις δύο αυτές τέχνες;
Αν και είναι δύσκολο να εξηγήσει κάποιος με δύο λόγια τι ακριβώς είναι αυτές οι τέχνες, θα προσπαθήσω να τις περιγράψω πολύ σύντομα.
Trash Art – Τέχνη από σκουπίδια… Ό,τι για τους άλλους είναι σκουπίδι, για όλους εμάς, που ασχολούμαστε με αυτή την τέχνη, είναι πρώτη ύλη και κυρίως έμπνευση…
Shadow Art – Τέχνη της Σκιάς… Αυτή η τέχνη αποτελείται από το ορατό και το αόρατο μέρος ή καλύτερα από το υλικό και το άυλο. Υπάρχει λοιπόν το γλυπτό, το οποίο μπορεί να είναι κάτι μη αντιληπτό (δεν έχει δηλαδή κάποιο αναγνωρίσιμο σχήμα), αλλά υπάρχει και η σκιά του η οποία έχει αναγνωρίσιμο σχήμα κι έρχεται να ερμηνεύσει το γλυπτό, όταν αυτό φωτιστεί από κατάλληλο σημείο.
2. Το 2012 εγκαταλείψατε τη δουλειά σας ως μηχανικός περιβάλλοντος και αποφασίσατε να ασχοληθείτε αποκλειστικά με την τέχνη της σκιάς. Το ρίσκο που πήρατε ήταν μεγάλο, παρόλαυτα, κάνατε το πολύτιμο άλμα. Ποιες δυνάμεις σας βοήθησαν να υλοποιήσετε το παρακινδυνευμένο σας όνειρο;
Όλα αυτά τα χρόνια που ασκούσα το επάγγελμα του μηχανικού ένιωθα ένα κενό… Προσπαθούσα λοιπόν, να πολεμήσω αυτό που μ’ έτρωγε. Ασχολήθηκα με διάφορα, ώσπου ανακάλυψα την τέχνη της σκιάς. Αφού είδα πως η τέχνη αυτή με γέμιζε και τα αποτελέσματα δεν ήταν μόνο εντυπωσιακά αλλά μπορούσαν να μιλήσουν με τον τρόπο που ήθελα, σκέφτηκα πως θα έπρεπε να αφιερωθώ στη shadow art προκειμένου να κάνω ό,τι καλύτερο μπορούσα. Κάτι τέτοιο δεν γίνεται αν έχεις τα προβλήματα μιας άλλης εργασίας. Έτσι πήρα την απόφαση να αλλάξω επάγγελμα. Δεν μπορώ να κρύψω βέβαια το ότι η οικονομική κρίση μου έδωσε αρκετό χρόνο για να ασχοληθώ λίγο με τον εαυτό μου (όταν ο χρόνος δεν περισσεύει, λόγω φόρτου εργασίας, παραμελείς τον εαυτό σου), όπως επίσης με έβαλε σε μία διαδικασία εσωτερικής αναζήτησης. Συνέβαλε επομένως ουσιαστικά σε αυτή την αλλαγή. Και σίγουρα όλα θα ήταν διαφορετικά αν δεν είχα τη στήριξη των φίλων, των συγγενών και κυρίως της γυναίκας μου της Ευδοκίας.
Πρέπει λοιπόν να τολμούμε και να δίνουμε ευκαιρίες στον εαυτό μας.
3. Πόσο απαιτητική είναι η διαδικασία δημιουργίας ενός γλυπτού σκιάς; Πόσες ώρες μπορεί να απαιτηθούν για την ολοκλήρωσή του, φαντάζομαι με απουσία φωτός και πολλών πειραματισμών;
Σίγουρα ή διαδικασία κατασκευής ενός έργου είναι αρκετά χρονοβόρα κι εξαρτάται από το είδος του έργου, των υλικών, τη λεπτομέρεια της επιθυμητής σκιάς, το μέγεθος κλπ. Το πιο δύσκολο από τα έργα που έχω φτιάξει χρειάστηκε περίπου διακόσιες ώρες. Διακόσιες ώρες σε συνθήκες ιδιαίτερα χαμηλού φωτισμού… Δύσκολο για τα μάτια αλλά και την ψυχή (δοκιμασία…). Δε θα μείνω όμως στο χρόνο κατασκευής γιατί ένα έργο έχει προεργασία. Η ιδέα, ο σχεδιασμός, η συλλογή των υλικών, ο διαχωρισμός τους, και πολλά άλλα δεν μπορούν να χρονομετρηθούν. Κι αν κοιτάξουμε ακόμα βαθύτερα, θα δούμε ότι ο κάθε καλλιτέχνης μπορεί να χρησιμοποιήσει στα έργα του σκέψεις και εικόνες που προέρχονται από οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του… Οι εικόνες και τα βιώματά του από την ώρα της γέννησής του, συμβάλλουν σε κάθε δημιουργία του. Ας κάνω κι εγώ μία ερώτηση. Ένας καλλιτέχνης κάθεται σε μία καρέκλα, πίνει τον καφέ του και απολαμβάνει τη θέα. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί εργασία; Για τους περισσότερους, όχι… Κι όμως, σε κάτι τέτοιες στιγμές μου έχουν έρθει οι καλύτερες ιδέες.
4. Η τέχνη σας δεν μπορεί παρά να συγκινήσει τους τεχνόφιλους μα και τους λάτρεις του παράξενου και του διαφορετικού. Προσωπικά θεωρώ πολύ δύσκολη την υλοποίηση των γλυπτών σας, από την αρχή της σύλληψης της ιδέας, μέχρι και την ολοκλήρωσή τους. Πώς και πότε πρωτοκαταπιαστήκατε με μια δημιουργική ασχολία τόσο avant – garde;
Ασχολήθηκα με διάφορα είδη τέχνης ώσπου κάποια στιγμή είδα ένα έργο σκιάς στο διαδίκτυο. Αυτό ήταν… Δεν είμαι σίγουρος για το τι ακριβώς είναι αυτό που με δένει με τη σκιά αλλά από εκείνη τη στιγμή κάτι άλλαξε. Άρχισα να ψάχνω την τέχνη της σκιάς και να σκέφτομαι τι θα μπορούσα να κάνω που να μην έχει ξαναγίνει. Μου πήρε περίπου δύο χρόνια σκέψης και πειραματισμού (2009-2010) μέχρι που μου ‘ρθε η ιδέα να κάνω ένα γλυπτό που θα βγάζει δύο διαφορετικές (αντιθετικές) σκιές, όταν φωτίζεται από δύο διαφορετικά σημεία. Έτσι ξεκίνησα. Με την ενότητα των “Αντιθέσεων”.
5. Μιλήστε μας για το έργο που τραβάει περισσότερο την προσοχή όσων επισκέπτονται το Σπίτι της Σκιάς. Για ποιο λόγο θεωρείτε πως “ξεχωρίζει”;
Νομίζω πως το έργο “πρώιμος κύκλος” είναι αυτό που κεντρίζει τους περισσότερους από τους επισκέπτες. Σ’ αυτό το έργο, η πρώτη σκιά δείχνει κάποιον που κάνει κούνια σε ένα κλαδί δέντρου και η δεύτερη κάποιον που έχει κρεμαστεί από ένα κλαδί δέντρου. Στην ουσία το έργο είναι μία οπτικοποίηση ενός ποιήματος που είχα γράψει το 1994, με τίτλο “Τα σκοινιά”. Θεωρώ πως το έργο αυτό κεντρίζει τον θεατή με την απότομη αλλαγή συναισθημάτων… σοκάρει… τον βάζει να σκεφτεί μία μη επιθυμητή αλλαγή μιας ζωής…
6. Κοιτάζοντας εικόνες των γλυπτών σας, στο Σπίτι της Σκιάς, ανακαλώ στη μνήμη μου τον Πλατωνικό Μύθο του Σπηλαίου. Θα μπορούσε να πει κανείς πως είστε εκείνος που καθορίζει τι τελικά θα μετουσιωθεί σε οπτικό ερέθισμα, στα μάτια του κοινού, επιλέγοντας τεχνηέντως πού θα τοποθετήσετε το καθετί!
Αν κάποιος δει μόνο τις σκιές των έργων μου, τότε σίγουρα θα μπορούσε να υπάρξει μία τέτοια άμεση συσχέτιση. Αυτό όμως που κάνει η συγκεκριμένη τέχνη ταιριάζει περισσότερο με αυτόν που αποδεσμεύτηκε, καθώς ο θεατής ενός έργου σκιάς μπορεί να δει και το υλικό αλλά και το άυλο μέρος… Αν λοιπόν θέλει, θα καταλάβει πως πίσω από το αισθητό υπάρχουν κι άλλες πτυχές που θα πρέπει να αναζητήσουμε προκειμένου να φτάσουμε όσο το δυνατό πιο κοντά στην προσωπική ολοκλήρωση και κατά συνέπεια στη σωστότερη τοποθέτησή μας και στάση ζωής.
7. Μοιραστείτε μαζί μας τα συναισθήματα που σας κυρίευσαν όταν μεταφέρατε επιτυχώς το πρώτο σας γλυπτό σκιάς από τη σκέψη, στην ύλη.
Χοροπηδούσα σαν παιδάκι μέσα στο εργαστήρι μου…
8. Στη δική σας τέχνη, κάθε άχρηστο για άλλους υλικό, μπορεί να γεννηθεί ξανά μέσα από την τέχνη σας, ως απαραίτητο εργαλείο για την ομοιόμορφη ολοκλήρωση μιας σκιώδους αναπαράστασης ενός νέου concept. Έχετε άραγε ένα χώρο, όπου αποθηκεύετε όλα εκείνα τα υλικά, που πιθανώς θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν μελλοντικά σε κάποιο project;
Το υπόγειο του σπιτιού μου καθώς επίσης κι ένα μέρος του εργαστηρίου μου είναι γεμάτο από επιλεγμένα σκουπίδια. Όταν ξεκίνησα, πήγαινα στα καταστήματα και αντί να αφήσω κάποια χαλασμένη συσκευή, στον αντίστοιχο κάδο, όπως όλος ο κόσμος, εγώ έπαιρνα… Τώρα πια, επειδή είμαι γνωστός στην Ξάνθη γι’ αυτό που κάνω, δεν είναι λίγες οι φορές που βρίσκω στην πόρτα του εργαστηρίου κρεμασμένες σακούλες με πράγματα που κάποιοι δεν τα χρειάζονται πια. Έτσι, τώρα επιλέγω αυτά που μπορεί να χρησιμοποιήσω κάποια στιγμή και τα υπόλοιπα τα πηγαίνω εγώ στους κάδους ανακύκλωσης.
9. Με ποια κριτήρια επιλέγετε τα υλικά που θα σας χρησιμεύσουν στη δημιουργία ενός γλυπτού;
Πολλές φορές χρησιμοποιώ τα υλικά με τέτοιο τρόπο ώστε να περνάνε κάποιο μήνυμα. Άλλες πάλι φορές επιλέγω τα υλικά για να δώσω μία συγκεκριμένη εικόνα στο γλυπτό (όμορφα σκουπίδια – όμορφο γλυπτό, μαύρα σκουπίδια – dark γλυπτό, κλπ). Κυρίως μου αρέσει να δουλεύω με σκληρά και δυνατά υλικά έτσι ώστε χτίζοντας ένα έργο να ελαχιστοποιήσω την πιθανότητα να διαφοροποιηθεί ή να χαλάσει λόγω βάρους.
10. Πρωτοποριακό και “ευαίσθητο” αν μου επιτρέπετε να πω, το πρώτο σας ηλιακό γλυπτό με το όνομα «Νίκη της Ξάνθης». Το άμορφο ανάγλυφο έργο στον τοίχο του “Σπιτιού της Σκιάς” που πλευρίζει μια ζωγραφισμένη, ανθισμένη γλάστρα, μεταμορφώνεται σε συγκεκριμένη πρωινή ώρα, στη Νίκη, που ποτίζει τα λουλούδια της χάρη στις ακτίνες του ήλιου! Πώς προέκυψε η σύλληψη της συγκεκριμένης ιδέας και άραγε, σκοπεύετε να δημιουργήσετε αντίστοιχα έργα σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας;
Μου άρεσε πάρα πολύ να βλέπω ενδιαφέρουσες σκιές που δημιουργούσε το φως του ήλιου και πώς αυτές άλλαζαν με την πάροδο του χρόνου. Από την πρώτη στιγμή που ασχολήθηκα με την τέχνη της σκιάς σκεφτόμουν πως πρέπει κάποια στιγμή να προσπαθήσω να κάνω κάτι με το φως του ήλιου. Έκανα λοιπόν κάποια πειράματα και κατάλαβα πως μπορώ να το κάνω. Αυτό που έμενε ήταν να βρω τον κατάλληλο καμβά. Όταν άνοιξα το “Σπίτι της Σκιάς” βρήκα τον καμβά… Τον πρώτο χρόνο εντόπισα το κατάλληλο σημείο του τοίχου και στον δεύτερο χρόνο λειτουργίας το έφτιαξα. Η αρχική ιδέα ήταν να κάνω κάτι που θα γίνεται ορατό κάθε πρωί του καλοκαιριού (μιας και το καλοκαίρι έχει περισσότερη ηλιοφάνεια). Τι κάνουμε κάθε πρωί του καλοκαιριού; Μία από τις καθημερινές μας ασχολίες είναι να ποτίσουμε τα λουλούδια. Κι έγινε…
Όσο για το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, αυτή τη στιγμή που γράφω βρίσκομαι στην Κύπρο για να κατασκευάσω κάποια έργα σκιάς (μερικά από αυτά είναι ηλιακά). Ενδιαφέρον έδειξε κι ένας Δήμος στην Ελλάδα (νησί) αλλά ακόμη δεν έχουμε προχωρήσει σε λεπτομέρειες. Εγώ είμαι πάντα διαθέσιμος να συζητήσω με όποιον ενδιαφέρεται (είτε είναι φορέας, είτε κάποιο φυσικό πρόσωπο).
11. Από πού αντλείτε έμπνευση ως άνθρωπος καλλιτεχνικά ανήσυχος;
Από οτιδήποτε. Μια κουβέντα, μια εικόνα, ένα αντικείμενο, ένα τοπίο, ένα συναίσθημα, στην κατάλληλη στιγμή μπορεί να οδηγήσουν σε μία “ιδέα”. Η ιδέα και το τελικό έργο μπορεί να απέχουν “λίγο” ή “πολύ”. Από εκεί κι έπειτα, είναι θέμα του καθενός το πόσο θα προσπαθήσει για την υλοποίηση.
12. Πού εντοπίζετε την ευτυχία; Μπορείτε να την ορίσετε;
Μάλλον δεν μπορώ να την ορίσω αλλά μπορώ να την εντοπίσω παντού… Στην καλημέρα που θα σου πει ο γείτονας, στην κουβέντα που θα κάνεις με τους φίλους σου, στην αγκαλιά των παιδιών σου και του/της συντρόφου σου, στο άρωμα του αέρα μετά από βροχή, στη γεύση του καφέ που προτιμάς, στο άκουσμα μιας μελωδίας…
13. Ο Μ. L. King είχε πει: “Όλα όσα βλέπουμε είναι η σκιά που ρίχνουν αυτά που δε βλέπουμε”. Κάνοντας μια αντιπαραβολή με τα γλυπτά σας, κατά πόσο θεωρείτε πως ισχύει και στη ζωή μας, να δίνουμε βάση περισσότερο στο ωραιοποιημένο τελικό αποτέλεσμα του “φαίνεσθαι” και λιγότερο σε αυτό που “κρύβεται από πίσω”;
Δυστυχώς το “φαίνεσθαι” κυριαρχεί στη ζωή μας… Η δική μου έκφραση για τη δουλειά μου είναι “Αυτό που βλέπουμε είναι πάντοτε λιγότερο από αυτό που κοιτάμε”… Αν κάποιος λοιπόν, θέλει να δει κάτι καλύτερα πρέπει να το ψάξει περισσότερο, να το κοιτάξει από διάφορες οπτικές. Τότε σίγουρα θα δει και θα καταλάβει καλύτερα. Για να το πετύχουμε όμως αυτό, θα πρέπει να αντισταθούμε σε πολλά από αυτά που νομίζουμε ότι μας προσφέρουν…
14. Αφιερώστε ένα σας γλυπτό στο σήμερα, που να εκφράζει όσα ζούμε τα τελευταία χρόνια. Ως ευχή, αφιερώστε ένα ακόμα, που θα μπορούσε να παραπέμπει σε εικόνες ενός καλύτερου μέλλοντος.
Το γλυπτό που νομίζω πως ταιριάζει σε αυτό που βιώνουμε (δεν αναφέρομαι στην οικονομική κρίση) είναι αυτό που έχει τίτλο “Ή αβάσταχτη αγριότητα του όντος”, το οποίο είναι ένα γλυπτό που βγάζει έναν άνθρωπο με μεγάλους κυνόδοντες φωτιζόμενο από μία πλευρά, ενώ αν φωτιστεί από άλλη πλευρά, ή σκιά που παράγεται είναι ένα άγριο θηρίο.
Αυτό που θα ήθελα να αφιερώσω στο μέλλον είναι το έργο “Αναζήτηση” από την ενότητα της ψυχής. Το έργο αυτό περιστρέφεται και οι σκιές που δημιουργεί μεταβάλλονται… Μας καλεί λοιπόν, να αναζητήσουμε εικόνες σε αυτές τις μεταβαλλόμενες σκιές… και να βλέπουμε με τα μάτια της ψυχής μας.
Λίγα Λόγια για τον Τριαντάφυλλο Βαΐτση
O Τριαντάφυλλος Βαΐτσης σπούδασε μηχανικός περιβάλλοντος στην Πολυτεχνική σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Ασχολήθηκε με το επάγγελμα του μηχανικού περιβάλλοντος από το 2003. Από τη παιδική του ηλικία ήδη ασχολήθηκε με διάφορα είδη τέχνης, σε ερασιτεχνικό επίπεδο, όπως ζωγραφική, ξυλογλυπτική, κατασκευές με σύρμα, θέατρο και ποίηση. Το 2008 ανακάλυψε την Trash Art. Γοητευμένος από αυτήν και αναζητώντας διάφορες τεχνικές προκειμένου να εμβαθύνει, ήρθε αντιμέτωπος με ένα «γλυπτό σκιάς» (Shadow Art). Έκτοτε ασχολείται με τη τέχνη της σκιάς. Το 2013 αποφάσισε να εγκαταλείψει το αντικείμενο του μηχανικού περιβάλλοντος. Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας. Κατοικεί στην Ξάνθη από το 1994, ενώ το 2014 δημιούργησε το «Σπίτι της Σκιάς».
Περισσότερες πληροφορίες, εδώ: www.vaitsis.com
Πηγές φωτογραφιών: Τριαντάφυλλος Βαΐτσης, σκίτσο Διογένης Παπαδόπουλος
