Ως Εθνικοί ευεργέτες, χαρακτηρίζονται οι πλούσιοι Έλληνες, που προσέφεραν μέρος ή και ολόκληρη την περιουσία τους για κοινωφελείς σκοπούς, για ίδρυση σχολείων, νοσοκομείων κ.α., συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της χώρας μας σε ποικίλους τομείς. Προς τιμήν τους, αναφέρουμε 14 εθνικούς ευεργέτες με γενναιοδωρία και μεγάλα σχέδια.

1. Ιωάννης Δόμπολης (1976 – 1850)

Ιδρυτής Πανεπιστημίου Αθηνών (Καποδιστριακό). Με αίτημα στη διαθήκη του, ζήτησε να διατεθούν  815.000 χάρτινα ρούβλια  «προς ανίδρυσιν εν Αθήναις ή εν οιαδήποτε άλλη πόλει ήτις έσται πρωτεύουσα της Ελλάδος, τω 1906, Πανεπιστημίου ονομασθησομένου Καποδιστριακού», χρηματοδοτώντας όχι μόνο την ίδρυση αλλά και τη συντήρηση του Πανεπιστημίου. Κοινώς, άφησε στο ελληνικό δημόσιο το σύνολο της περιουσίας του με τον όρο να χρησιμοποιηθεί για την ίδρυση και λειτουργία πανεπιστημίου με την ονομασία «Καποδιστριακό», το οποίο θα έπρεπε να εφοδιαστεί με επιστημονικά όργανα, εργαστήρια και παρεκκλήσιο. Ζήτησε δε, τη συγκεκριμένη ονομασία για το Πανεπιστήμιο, ώστε να ικανοποιήσει την υπόσχεσή του προς τον I. Καποδίστρια, να δοθούν τα μέγιστα για τη δημόσια εκπαίδευση στην Ελλάδα.

2. Απόστολος Αρσάκης (1792 – 1874)

Ο Απόστολος Αρσάκης διετέλεσε Υπουργός των Εξωτερικών και Πρό­εδρος του Υπουργικού Συμβουλίου της Ρουμανίας.

• Ιδρυτής της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, το 1836. Με δικές του δαπάνες συνέβαλε στην αποπεράτωση του Μεγάρου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, διαθέτοντας αρχικά 250.000 δραχμές και έπειτα 560.000 δραχμές για τη συντήρησή του. Το κτίριο αυτό, ονομάστηκε προς τιμήν του «Αρσάκειο».
• Χρηματοδότησε υποτρο­φίες διδασκάλων.
• Δώρισε μεγάλα ποσά για την ανέγερση σχολείων και ναών στη πατρίδα του, τη Βόρεια Ήπειρο.

3. Γεώργιος Αβέρωφ (1815 – 1899)

Ένας από τους σημαντικότερους εθνικούς μας ευεργέτες.

• Υπεύθυνος για την ανέγερση σχολείου στο Μέτσοβο.
• Ιδρυτής Σχολής Βιοτεχνίας, Γυμνασίου, Παρθεναγωγείου, στην ελληνική παροικία της Αλεξάνδρειας.
• Ναυπηγεί το μεγαλόπρεπο θωρηκτό «Αβέρωφ».
• Χρηματοδοτεί την αποπεράτωση του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
• Κτίζει τη Στρα­τιωτική Σχολή Ευελπίδων, όπως επίσης και το Αβερώφειο Εφηβείο.
• Υπεύθυνος αναμόρφωσης του Παναθηναϊκού Σταδίου.
• Ιδρυτής των φυλακών Αβέρωφ (στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, σημερινή τοποθεσία του Αρείου Πάγου).
• Συνέβαλε με τις δωρεές του στη φιλοτεχνία ανδριάντων του Ρήγα Φεραίου (1872) και του Γρηγορίου Ε (1871).
• Όταν ανακοινώθηκε πτώχευση κατά την κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη (1893) δώρισε στο ελληνικό κράτος 70.000 λίρες.

4. Ευάγγελος Ζάππας (1800-1865) και Κωνσταντίνος Ζάππας (1817-1892)

Πρόκειται για δυο ξαδέρφια που φρόντισαν για την ανέγερση του Ζαππείου Μεγάρου, στο άλσος της Αθήνας. Έξω από το Μέγαρο, στέκονται μαρμάρινοι ανδριάντες του Ευάγγελου και Κωνσταντίνου Ζάππα, προς τιμήν τους.

Ο Ευάγγελος Ζάππας, προσέφερε το 1856, 400 μερίσματα της «Εθνικής Ατμοπλοΐα», προκειμένου να χρησιμοποιηθούν τα κέρδη για την ίδρυση των Ολυμπιακών αγώνων, την Ολυμπιάδα και για τα βραβεία των νικητών των αγώνων. Ο ίδιος και ο ξάδερφός του, Κωνσταντίνος Ζάππας, συνέβαλαν στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων.
 

5. Ιωάννης Πάγκας (1814 -1895)

Ο Ιωάννης Πάγκας είναι από τους ελάχιστους εθνικούς ευεργέτες που προσέφεραν την περιουσία τους στο κράτος εν ζωή και όχι μετά θάνατον.

• Τα έτη 1887-88 χορήγησε με μεγάλα ποσά τη συνέχιση της λειτουργίας της ελληνικής σχολής Κορυτσάς, των διδακτηρίων και της βιβλιοθήκης της.
• Έκτισε ένα μέγαρο στην πλατείαΟμονοίας, το γνωστό ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος».
• Με συμβολαιογραφική πράξη που ο ίδιος συνέταξε το 1889, δώρισε όσο ζούσε ακόμη το σύνολο της περιουσίας του στοκράτος (το ιλιγγιώδες ποσό 2.000.000 δραχμών), για «εθνωφελή και φιλάνθρωπα έργα», κρατώντας για τον εαυτό του μόνο 1.000 δραχμές το μήνα για τα καθημερινά έξοδα.
• Ο Πρόεδρος της Ελληνικής κυβέρνησης συνέστησε την «Μπάγκειο Επιτροπή» προκειμένου να διαχειριστεί το τεράστιο ποσό των δύο εκατομμυρίων δραχμών.
• Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, δώρισε και το σπίτι του στην Αθήνα στο ελληνικό κράτος, έργο του Τσίλλερ, καθώς και ένα ακόμα κτιριακό μέγαρο με την ονομασία «Μπάγκειον», στην Ομόνοια.

6. Οι γιοι του Χατζή-Παναγιώτη Ζωσιμά: Αναστάσιος, Ιωάννης, Ζώης, Μιχαήλ, Θεοδόσιος, Νικόλαος (έτη γέννησης μεταξύ 1754 και 1762)

Διέθεσαν όλη την περιουσία τους για την ίδρυση των:

• Ζωσιμαία Σχολή, Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη, στα Ιωάννινα.
• Ανακαίνισαν πέντε εκκλησίες στα Γιάννενα, στο ορφα­νοτροφείο και στο ελληνικό σχολείο Πάτμου.

7. Γιώργος Σίνας (1783-1853)

Ο Γιώργος Σίνας, με καταγωγή από τη Μοσχόπολη, ήταν επιχειρηματίας και τραπεζίτης.

• Με τη δωρεά του, ίδρυσε το Αστεροσκοπείο στο λόφο των Νυμφών της Αθήνας και συνέβαλε στον εξοπλισμό του με μετεωρολογικά και αστρονομικά όργανα. Για αυτή την προσφορά του τιμήθηκε με το μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Σωτήρος.
• Ενίσχυσε με χρηματικά ποσά την ελληνική παροικία της Βιέννης και τη Μοσχόπολη.
• Προσέφερε τεράστιες δωρεές σε ιδρύματα του ελληνικού κράτους: Λύκειο Θηλέων της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (το γνωστό «Αρσάκειο»), Πανεπιστήμιο Αθηνών, Οφθαλμιατρείο, Αρχαιολογική Εταιρεία.

8. Ζώης Καπλάνης (1736-1806)

Ο εθνικός ευεργέτης από την Ήπειρο, δώρισε όση περιουσία απέκτησε σε Βουκουρέστι και Μόσχα, σε εκκλησίες και σχολεία στα Γιάννινα.

• Ίδρυσετην Καπλάνειο Σχολή στα Ιωάννινα το 1797, που γέμισε με εργαλεία Φυσικής και βιβλιοθήκη.
• Με αιτήματα στη διαθήκη του δώρισε μεγάλα χρηματικά ποσά στις σχολές της Πάτμου και τουΑγίου Όρους.
• Δώρισε κληροδότημα για το νοσοκομείο των Ιωαννίνων και στο Βασιλικό Ορφανοτροφείο της Μόσχας, με στόχο την ενίσχυση των φτωχών κατοίκων τουΓραμμένου και της Ζοντίλας.

9. Σωτήριος Ανάργυρος (1849-1918)

Ο εθνικός ευεργέτης που προσέφερε πολλά στις Σπέτσες:

• Το 1907 κατασκεύασε με δικά του έξοδα, το πρώτοΥδραγωγείο των Σπετσών.
• Κατά το 1913, αγόρασε μεγάλη έκταση και φρόντισε στην αναδάσωσή τη, δημιουργώντας το πευκοδάσος των Σπετσών.
• Φρόντισε για το άνοιγμα περιφερειακών δρόμων.
• Το 1927 ίδρυσε την Αναργύρειο –Κοργιαλένειο Σχολή, μαζί με το Μαρίνο Κοργιαλένη.
• Προσέφερε δωρεές στο ελληνικό κράτος για την αγορά αεροπλάνων και για ανάπηρους πολέμου.

10. Έλενα Σκυλίτση Στεφάνοβικ – Βενιζέλου (1874-1959)

Πρόκειται για τη γενναιόδωρη γυναίκα του Ελευθέριου Βενιζέλου.

• Ιδρύτρια του μαιευτηρίου «ΜΑΡΙΚΑ ΗΛΙΑΔΗ». Το 1958 έχτισε και παρεκκλήσι στο μαιευτήριο, όπου σήμερα φυλάσσεται μέσα σε μία λάρνακα η καρδιά της Έλενας Βενιζέλου.
• Ιδρύτρια του Σκυλίτσειου Νοσοκομείου Χίου.
• Συνέβαλε στην ανέγερση του νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού.
• Ιδρύτρια της Σχολής Νοσοκόμων – Μαιών Βιργινίας Σκυλίτση.
• Δωρήτρια του οικήματος της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο στο ελληνικό δημόσιο.
• Επίσης προσέφερε υποτροφίες σε Χανιώτες φοιτητές για σπουδές στο εξωτερικό.

11. Αριστοτέλης Ωνάσης (1906-1975)

Χωρίς να χρειάζονται συστάσεις, αναφέρουμε πως μετά θάνατον, σύμφωνα με τη διαθήκη του δημιουργήθηκε το Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Σκοπός της λειτουργίας του είναι η ανάπτυξη κοινωφελούς δραστηριότητας, εκπονώντας εκπαιδευτικά και πολιτιστικά προγράμματα, χρηματοδοτώντας κοινωφελή έργα, απονέμοντας διεθνή βραβεία. Χαρακτηριστικό έργο του είναι το Καρδιοχειρουργικό Κέντρο Ωνάσειο και η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.

12. Σταύρος Σ. Νιάρχος (1909-1996)

Ένας από τους σημαντικούς σύγχρονους ευεργέτες και φιλάνθρωπους Έλληνες. Κυριότερο κοινωφελές έργο του, είναι το Ίδρυμα ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ, με δράση στη χώρα μας αλλά και στο εξωτερικό. Το Ίδρυμα ξεκίνησε τις ενέργειές του το 1996, επιδεικνύοντας ευαισθησία στην Παιδεία, την Υγεία, την Κοινωνική Πρόνοια και τον Πολιτισμό. Το Νοέμβριο του 2016 το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος συμπλήρωσε 20 χρόνια δράσης! Από την έναρξη της λειτουργίας του, το 1996, έως σήμερα το ΙΣΝ έχει διαθέσει συνολικά €1,56 δισεκατομμύρια, μέσω 3.646 δωρεών προς μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, σε όλο τον κόσμο, σε τέσσερις βασικούς τομείς: Τέχνες και Πολιτισμός, Παιδεία, Υγεία και Αθλητισμός, και Κοινωνική Πρόνοια.

Αξίζει να σημειωθεί πως από το σύνολο των δωρεών του Ιδρύματος, 494 δωρεές ύψους €164 εκατομμυρίων εντάσσονται στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας Ενάντια στην Κρίση.

Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος κατασκεύασε το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, έναν πολυχώρο έκτασης 210.000 τετραγωνικών μέτρων, που περιλαμβάνει την Εθνική Βιβλιοθήκη, την Εθνική Λυρική Σκηνή, άλλες μικρότερες εγκαταστάσεις και το πάρκο στο Φαληρικό όρμο.

13. Βασίλειος Σιβιτανίδης (1830-1921)

Το 1921 ανοίγει η  διαθήκη του Βασιλείου Σιβιτανίδη, σύμφωνα με την οποία η τεράστια περιουσία του περιέρχεται στο Ελληνικό κράτος, προκειμένου με τις προσόδους της να ιδρυθεί μια Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων, στο όνομα του διαθέτη και του αδελφού του Λουίζου, σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα και κυρίως σύμφωνα με την περίφημη Παρισινή Σχολή “Arts et Metiers”. Φυσικά αναφερόμαστε στη Σιβιτανίδειο Σχολή.

Ο  Βασίλειος  Σιβιτανίδης,  γιός του  Κύπριου  Ιερώνυμου  Σιβιτανίδη, γεννήθηκε  στην Αλεξάνδρεια  της  Αιγύπτου  το  1830,  όπου  ολοκλήρωσε  τις  εγκύκλιες  σπουδές  του.

Ασχολήθηκε με το εμπόριο, μέσω του οποίου απέκτησε μεγάλη περιουσία και κύρος. Στην Αλεξάνδρεια υποστήριξε με  δωρεές  εκπαιδευτικά ιδρύματα  και  κοινωφελή σωματεία.

• Μετά το θάνατό του,  το 1921,  σε  ηλικία  91  ετών,  κληροδότησε στο  ελληνικό  κράτος  αιγυπτιακά  χρεόγραφα  και λίρες, αξίας 3.000.000 χρυσών ελληνικών δραχμών. 
• Το κληροδότημα χρησιμοποιήθηκε για την  ίδρυση και συντήρηση  Τεχνικής Σχολής. Η  «Σιβιτανίδειος  Σχολή  Τεχνών  και Επαγγελμάτων» ιδρύθηκε  έξι  χρόνια  (1927)  μετά  το θάνατό  του  και  λειτούργησε  το  έτος  1929. Η Σχολή διέθετε και οικοτροφείο το οποίο στεγαζόταν και σιτιζόταν μεγάλος αριθμός  απόρων μαθητών της. Σήμερα πρόκειται για ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ) με έδρα την Καλλιθέα Αθήνας, που συνεχίζει να παρέχει μέση και κατώτερη τεχνική εκπαίδευση συντηρούμενη από το κληροδότημα του Βασιλείου Σιβιτανίδη και υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας.

14. Ιωάννης Παπάφης (1792–1886)

Ο εθνικός ευεργέτης Ιωάννης Παπάφης, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, υπήρξε γόνος εύπορης οικογένειας που ασχολήθηκε με το εμπόριο. Διέθεσε σημαντικά χρηματικά ποσά για την Επανάσταση του 1821 και συνέχισε να ενισχύει οικονομικά και κατά την εποχή του Ιωάννη Καποδίστρια, τον οποίο και γνώρισε προσωπικά στη Μάλτα. Αναλυτικά οι δωρεές του:

• Ήταν από τους πρώτους που εγγράφηκαν στη αγορά μετοχών της πρώτηςΕθνικής Τράπεζας, δίνοντας 000 ισπανικά δίστηλα.
• Προσέφερε πολλά χρήματα στοΟικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Μάλιστα όταν ο Ιωακείμ ο Γ’ ίδρυσε στη νήσο Πρώτη Γηροκομείο “υπέρ των γεγηρακότων και απομάχων κληρικών” του Πατριαρχείου, θυμήθηκε τον Παπάφη, με τον οποίο είχε αλληλογραφήσει μαζί του ως Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, όταν και του ζήτησε οικονομική βοήθεια. Ο Ιωάννης Παπάφης ανταποκρίθηκε αμέσως στο αίτημα του Πατριάρχου και απέστειλε 000 φράγκα ενώ λόγω των σημαντικών δωρεών του προς το νεοσύστατο πανεπιστήμιο Αθηνών τιμήθηκε με το Μετάλλιο Εθνικής ευγνωμοσύνης.
• Προσέφερε επίσης 000 λίρες για το Πολυτεχνείο Αθηνών
• Για τα σχολεία και το νοσοκομείο τηςΘεσσαλονίκης κληροδότησε ετήσιο εισόδημα από 000 φράγκα
• Με τη διαθήκη του διέθεσε την περιουσία του στη γενέτειρά του για την ίδρυση και συντήρηση Ορφανοτροφείου που θα έφερε το όνομα της χώρας που ήταν η δεύτερη πατρίδα του: “Ο Μελιτεύς”.
• Κληροδότησε με 10.000 λίρες Αγγλίας τοΟρφανοτροφείο Χατζηκώστα στην Αθήνα.
• Ανωνύμως επίσης απέστειλε 15.000 χρυσά γαλλικά φράγκα προς το Ορφανοτροφείο Ελένης Tζάνη στον Πειραιά
• Ακόμα δώρησε στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία της Μάλτας 25 λίρες και στους πιο φτωχούς από τους Έλληνες κατοίκους της 25 λίρες επίσης.
• Τέλος, παραχώρησε στη βιβλιοθήκη του νησιού την 45τομηRees Cyclopaedia