Κάθε Δεκαπενταύγουστο, τιμάται το ιερότερο πρόσωπο του Ορθόδοξου Χριστιανισμού, η Παναγία, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Προς τιμήν της έχουν χτιστεί εκατοντάδες εκκλησίες και ναοί, που ανοίγουν τις πύλες τους με κατάνυξη, αγκαλιάζοντας τους πιστούς.
Για πολλούς, ο Δεκαπενταύγουστος είναι το Πάσχα του καλοκαιριού. Στο γιορτινό πνεύμα λοιπόν ντύνονται οι μονές, η κάθε μία με το δικό της τελετουργικό, για να δοξάσουν την Κοίμηση της Θεοτόκου. Παρακάτω ακολουθεί μια περιγραφή των εθίμων που διατηρούνται μέχρι σήμερα και λαμβάνουν χώρα στις 15 Αυγούστου στις εκκλησίες μας.
Η Παναγιά της Τήνου
Αναμφίβολα το πιο μεγάλο χριστιανικό προσκύνημα της Ελλάδας τελείται στο νησί που ταυτίζεται απόλυτα με την Παναγία. Κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί, όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό, μαζεύονται στα σκαλιά της, τα οποία και ανεβαίνουν γονατιστοί, ώσπου να φτάσουν στη θαυματουργή εικόνα της. Φυσικά, έξω από την εκκλησία πραγματοποιείται πανηγύρι, το οποίο διαρκεί μέχρι τις 23 Αυγούστου, συμπληρώνοντας 9 μέρες εορτασμού της Παναγίας. Ενδιαφέρον έχει ότι εκείνη την περίοδο, γιορτάζεται παράλληλα και η επέτειος της βύθισης του αντιτορπιλικού Έλλη από τους Ιταλούς, που έγινε 15 Αυγούστου του 1940.
Η Εκκλησία της Μεγαλόχαρης φυλάει τα τάματα των επισκεπτών της και περιφέρει τον επιτάφιο της Παναγιάς τη Μεγάλη Παρασκευή, γύρω από τους παρευρισκόμενους με τα αναμμένα κεριά.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου του Παλαιόπυργου
Στον Παλαιόπυργο Πωγωνίου, πέραν από τις καθιερωμένες θρησκευτικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στην εκκλησία, ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού διοργανώνει ολοήμερο πανηγύρι. Το μεσημέρι, όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας και μοιράζονται φαγητό.
Έπειτα, τιμούν το έθιμο των «ντολιών»: ορίζουν ένα μεγαλύτερο ως τον «ντολή πασά». Αυτός πρέπει να τσουγκρίσει το ποτήρι του κρασιού με κάποιον παρευρισκόμενο και να πιεί τρεις γουλιές. Έπειτα θα αφιερώσει τραγούδια σε διάφορους πιστούς και οι υπόλοιποι με τη σειρά που ορίζει ο «ντολή πασάς», αφιερώνουν τις ευχές τους όπου θέλει ο καθένας. Λέγεται ότι αυτό το έθιμο δημιουργήθηκε για να διαλύονται και οι παρεξηγήσεις που είχαν δημιουργηθεί στο χωριό και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των κατοίκων. Το βράδυ ακολουθούν Πωγωνήσιοι χοροί με τοπικές ενδυμασίες ως το πρωί.
Η Παναγία Εκατονταπυλιανή της Πάρου
Ξεχωριστά έθιμα τηρούνται στο νησί του Αιγαίου με την εντυπωσιακή εκκλησία της Εκατονταπυλιανής. Ο ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής βρίσκεται στην Παροικιά. Σύμφωνα με την παράδοση, η εκκλησία αυτή έχει ενενήντα εννέα φανερές πύλες, ενώ η εκατοστή είναι κλειστή και δεν φαίνεται. Η πόρτα αυτή θα φανερωθεί και θα ανοίξει, όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη. Κάθε Δεκαπενταύγουστο, περιφέρεται ο επιτάφιος της Παναγίας ανάμεσα στους πιστούς, οι οποίοι γεμίζουν τη μεγάλη εκκλησία. Μετά την περιφορά, γίνεται πανηγύρι με παραδοσιακή μουσική, τοπικό κρασί και παριανούς μεζέδες, μέχρι την άλλη μέρα το πρωί. Στο δε λιμάνι της Νάουσας, δεκάδες καΐκια, φωτίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά. Δίνουν έτσι τη σκυτάλη για την έναρξη της γιορτής με παραδοσιακούς, νησιώτικους χορούς, όπως τον Μπάλο.
Η Παναγία Σπηλιανή της Νισύρου
Στην Παναγιά Σπηλιανή στη Νίσυρο, η Κοίμηση της Θεοτόκου γιορτάζεται με δύο λατρευτικές τελετουργίες. Η μία είναι η επίσημη εκκλησιαστική από τους ιερείς, οι οποίοι το Δεκαπενταύγουστο λιτανεύουν την εικόνα της Παναγίας έως το χωριό, για να ευλογήσει το πανηγύρι. Η άλλη παραδοσιακή τελετουργία γίνεται από τις μαυροντυμένες Eννιαμερίτισσες, όπως λέγονται οι γυναίκες που έχουν ταχθεί στη Θεοτόκο.
Αυτό το έθιμο ξεκινά από τις 6 Αυγούστου, όπου οι γυναίκες αυτές, προσκυνούν στο χώρο του μοναστηριού της Παναγίας της Σπηλιανής, που βρίσκεται μέσα στο κάστρο των Ιπποτών και καθαρίζουν τον χώρο και τα ιερά σκεύη. Ακολουθούν αυστηρή νηστεία, κάνουν 300 μετάνοιες κάθε εικοσιτετράωρο και ψάλλουν. Το Δεκαπενταύγουστο, κρατούν τους δίσκους με τα κόλλυβα και ανοίγουν το δρόμο για την ιερή εικόνα. Το γλέντι ξεκινά τη στιγμή που η εικόνα φτάνει στο χωριό, οι Εννιαμερίτισσες αποσύρονται και οι κάτοικοι ξεκινούν τους χορούς.
Η «Οφιούσα» της Κεφαλονιάς
Περισσότερο στην κατηγορία των λαογραφικών ηθών και όχι τόσο των εθίμων, ταιριάζει αυτό που συμβαίνει το Δεκαπενταύγουστο στη νότια Κεφαλονιά. Κοντά στο χωριό Μαρκόπουλο, βρίσκεται ο ναός της Κοιμήσεως. Εκεί λοιπόν, τις 6 Αυγούστου, από τη γιορτή δηλαδή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα, εμφανίζονται στον εσωτερικό και στον εξωτερικό χώρο του ναού, μικρά φίδια. Αυτά είναι τα «φίδια της Παναγίας».
Σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε κάποτε ένα παλιό και πλούσιο μοναστήρι της Παναγιάς, το οποίο δέχτηκε επίθεση από πειρατές. Για να μην πέσουν στα χέρια των αγροίκων, οι καλόγριες παρακάλεσαν την Παναγία να τις μεταμορφώσει σε φίδια. Έτσι, σαν ιερά πλέον φίδια, λέγεται ότι επιστρέφουν στο ναό κάθε χρόνο στις αρχές του Αυγούστου και όσο περνούν οι μέρες πληθαίνουν. Τη δε παραμονή της Κοιμήσεως της Παναγίας, γεμίζουν το ναό.
Οι ντόπιοι πιστεύουν πως αν κάποια χρονιά τα φίδια δεν παρουσιασθούν, πρόκειται για κακό σημάδι. Αυτό συνέβη το 1940 και το 1953, χρονιές που η Κεφαλονιά βασανίστηκε από δυνατούς σεισμούς.
Η Παναγία Σουμελά της Καστανιάς
Μεγάλο γλέντι στήνουν οι κάτοικοι του χωριού Ημαθίας, Καστανιά, στις πλαγιές του Βερμίου. Στην ιστορική εκκλησία Παναγία Σουμελά, που κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που είχε φιλοτεχνηθεί από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Μετά το μεγάλο εσπερινό της παραμονής, πραγματοποιείται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας. Έπειτα ξεκινούν πολλές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, που διασκεδάζουν τους παρευρισκόμενους. Ανήμερα της Κοιμήσεως της Παναγίας γίνεται η περιφορά της Αγίας Εικόνας, που ακολουθούν οι πιστοί με αναμμένα κεριά. Όλο το βράδυ και μέχρι το επόμενο πρωί, τα ποντιακά συγκροτήματα προσφέρουν χορούς και παραδοσιακή μουσική, τιμώντας το γλέντι.
Η Παναγία Αγιασώτισσα της Λέσβου
Στην Αγιάσο, στην ενδοχώρα της Λέσβου, την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό. Η εικόνα αυτή θεωρείται θαυματουργή, αφού δημιουργήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά με κερί και μαστίχα. Πολλοί προσκυνητές, έχουν σαν έθιμο, να ξεκινούν από την πόλη της Μυτιλήνης και να περπατούν 25 χιλιόμετρα μέχρι να φθάσουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας. Εκεί διανυκτερεύουν, για να βιώσουν τον εορτασμό της Θεοτόκου. Οι μουσικές και οι χορευτικές διοργανώσεις προσφέρουν το απαραίτητο θέαμα στην πλατεία του χωριού.
Φωτό από: www.e–radio.gr
