Το δημοτικό τραγούδι είναι ξεχωριστό κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού και αποτελεί μια διακριτή παράδοση μέσα στην πάμπλουτη ελληνική ποίηση και βέβαια, στην εξίσου πλούσια ελληνική μουσική. Αφορά την προφορική λογοτεχνική μας παράδοση και ως γνωστόν, η λογοτεχνία μένει πάντα ζωντανή, ιδίως όταν την κρατάνε ζωντανή η μουσική και ο ρυθμός. Πράγματα που μια κοινωνία ένιωσε και βίωσε, γίνονται μια ολόκληρη κληρονομιά. Ακόμη και αν σε κάποιους δεν αρέσει το δημοτικό τραγούδι, αποτελεί σίγουρα μια λαογραφική, εθνολογική και γιατί όχι, μια ιστορική πηγή για τη χώρα μας!

Συλλαβές… Δεκαπέντε!

Το Δημοτικό Τραγούδι συνδέεται με τον Δεκαπεντασύλλαβο. Για να βρούμε τα πρώτα ίχνη του λεγόμενου Ιαμβικού Δεκαπεντασύλλαβου (το λέμε και Πολιτικό Στίχο) πρέπει να ανατρέξουμε στον 10^ο αιώνα και στην εποχή της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας! Η ολοκληρωμένη χρήση του πρωτοεμφανίζεται στα θρησκευτικά ποιήματα του Συμεών του Νέου Θεολόγου στα τέλη του 10^ου αιώνα. Μέχρι και τον 14ο αιώνα, εμφανίζεται ανομοιοκατάληκτος και μετά, αναλαμβάνει την εξέλιξη του Δεκαπεντασύλλαβου, η…Κρήτη! Εκεί εμφανίζεται και η ομοιοκαταληξία του. Ο κλασικός Πολιτικός Στίχος (στα βυζαντινά χρόνια ονομάστηκε έτσι μάλλον λόγω της καθημερινής χρήσης του) δεν έχει ομοικαταληξία, όπως είναι το πασίγνωστο «Το Γιοφύρι της Άρτας».

«Σαράντα πέντε μάστοροι και εξήντα μαθητάδες

γιοφύρι εθεμελίωναν στης ‘Αρτας το ποτάμι»

Ά! Γιατί λέγεται «ιαμβικός»; Γιατί έχει ας πούμε ένα τονικό μέτρο. Τόνοι επιτρέπονται μόνο στις ζυγές συλλαβές! Υποχρεωτικός τονισμός λαμβάνει χώρα μόνο στην 6^η, στην 8^η και στην 14^η συλλαβή! Ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, θεωρούσε πως ο Δεκαπεντασύλλαβος, προέρχεται από τον τροχαϊκό που εμφανίζεται στους Πέρσες του Αισχύλου. Γι’ αυτό, καλό είναι να μην είμαστε «σνομπ» με κάτι που ζει εδώ και χιλιετίες και τελικά, ακόμη και προφορικά τα δημοτικά…τα προφορικά – και όχι μόνο τα γραπτά – μένουν!

Τα είδη και τα χαρακτηριστικά!

Τόσο πλούσια παράδοση όπως είναι αυτή της Δημοτικής Ποίησης, δεν μπορεί να αναζητηθεί και να μελετηθεί αν δε χωριστεί σε κάποιες κατηγορίες. Τα είδη, είναι πολλά και ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε:

1. Κλέφτικο
2. Ακριτικό (θάνατος του Διγενή Ακρίτα)
3. Θρησκευτικό
4. Ιστορικό
5. Νανούρισμα
6. Ερωτικό
7. Μοιρολόγι

Επιπρόσθετα, λόγω αυτού ακριβώς του πλούτου και προκειμένου να μπούμε όσο καλύτερα γίνεται στο πνεύμα του Δημοτικού Τραγουδιού, οφείλουμε να δούμε ποιά είναι τα κοινά χαρακτηριστικά που μοιράζονται όλα τα είδη. Σίγουρα, αν δεν έχουμε μελετήσε σε βάθος το Δημοτικό Τραγούδι, όπως κάνουν μουσικοί και φιλόλογοι, δε θα μπορούμε εύκολα να τα διακρίνουμε.

1. Υπάρχει εκδήλωση συναισθημάτων και ψυχισμού του λαού.
2. Ο δημιουργός, είναι ανώνυμος. Εδώ, υπάρχει ο συμβολισμός ανωνυμίας έτσι ώστε να φαίνεται ο συλλογικός ψυχισμός.
3. Aποδίδεται σε τραγούδι και όχι σε ποίημα.
4. Το μέτρο. Είναι Δεκαπεντασύλλαβος. Έχει ρυθμό δηλαδή, ιδανικό για μελοποίηση.
5. Γλωσσικό ιδίωμα κατά τόπο. Από την αρχαία Ελλάδα (όπως είδαμε υπάρχουν σπόροι Δημοτικού Τραγουδιού εκεί) ο πολιτιστικός τοπικισμός έχει μεγάλη σημασία. Ανά περιοχή λοιπόν, εμφανίζονται και τα ιδιώματα.
6. Aπουσία ακριβούς χρονικής στιγμής που δημιουργείται το τραγούδι. Μπορεί να γνωρίζουμε την ευρύτερη περίοδο. Η απουσία ημερομηνίας, μας δείχνει πως ο δημιουργός στέκεται στο τι ένιωσε και όχι πότε αυτό το ένιωσε. Όπως και το όνομά του, ο ακριβής χρόνος περνά σε δεύτερη μοίρα.

Ένα Κλέφτικο…

Ένα παράδειγμα ωραίο που μας βάζει στο κλίμα και δεν είναι αναφορά στον έτσι και αλλιώς πασίγνωστο Διγενή Ακρίτα. Ονομάζεται «Του Κλέφτη το Κιβούρι».

«Και στη δεξιά μου  τη μεριά, ν’αφήστε παραθύρι

Να μπαίνει ο ήλιος το πρωί και το δρόσο το βράδυ,

Να μπαινοβγαίνουν τα πουλιά, της άνοιξης τα αηδόνια,

Και να περνούν οι γέμορφες να με καλημεράνε».

Φωτό από: Lomamatkat